2 gezichten van 2020 

Mijn visie op 2 gezichten van 2020 in een blogje. 

Het jaar 2020 is voor mij het jaar van de 2 gezichten. En een vermoeiend jaar. Dat zeker ook. Vermoeidheid volgt vooral uit verspilling van energie. Want wat wordt er in de politiek een energie verspilt. Het jaar 2020 is een onvruchtbaar jaar. We hebben veel tijd verloren in de noodzakelijke opdracht om Hoogeveen financieel te reorganiseren. Tijd verloren aan discussies, debatten en profilering.  We zien namelijk meer samenwerking en veel meer saamhorigheid als de webcam niet aanstaat. Gelukkig zijn er ook stappen gemaakt. Kon me niet in alle voorstellen vinden, maar per saldo is er wel het nodige veranderd.

Terugblik en oorzaakanalyse

Het is 1 november 2018. Ik ben dan precies 47 dagen fractievoorzitter van het CDA in de raad van Hoogeveen. Deze avond zou de geschiedenisboeken in gaan als de avond van de (wederom unaniem) aangenomen motie ‘duidelijkheid IJZ’. Als auteur van die (inmiddels lang vergeten) motie was het een belangrijke avond. Het is niet het project IJZ waar ik op wil wijzen. Op die avond gebeurde ook iets wat de sfeer van de raad lang zou beïnvloeden. De ‘duidelijkheid IJZ-motie’ was een motie waar niemand op tegen kon zijn. En toch begon de avond met een schorsing van 50 minuten. Ik mocht voor het eerst in de B&W-kamer met mijn collega-fractievoorzitters een soort van debat/gesprek voeren. Zelf had ik meer het gevoel dat ik in een soort ruzie op het schoolplein terecht gekomen was. Inzet van de ruzie was ‘gaan we nu wel of niet spreken over voortgang IJZ’ of ‘alleen over het rekenkameronderzoek over IJZ? Duidelijk meer vorm dan inhoud. Debat om debat, niet een gesprek om iets af te spreken over hoe we met project om zouden gaan. Zelf zat ik na maanden voorbereiding op het spoor dat het goed zou zijn (CDA zelf keek er ook verschillend naar) om scherpere afspraken te maken. Inhoudelijk afspraken. De ruzie in de B&W-kamer ging er fel aan toe. De kopvrouwen van enkele partijen gingen er zeer fel in. Zelf heb ik toen gezegd ‘als jullie een straatgevecht hierover willen met mij dan doen we dat toch’? Een zinnetje wat in al het lawaai van 1 november 2018 wegwaaide, maar wel een zinnetje wat steeds terugkomt in mijn gedachten. Steeds weer komt het gevoel boven dat inhoud niet overheersend is. En als we dan een stevig standpunt innemen als CDA dan roept men dat wij spelletjes spelen, machtspolitiek bedrijven, straatjes willen schoonvegen of anderen niet serieus nemen. De mensen die dat roepen doen dat mijns inziens vanuit een soort onmacht. Of uit gebrek aan eigen argumenten.  Zelfs als er helemaal geen coalitie meer is, kan men niet anders doen dan zo iets roepen. En als er dan een meerderheid voor ontstaat, dan roepen minderheden dat die meerderheid hen niet goed behandeld. Dat framen doet mijns inziens afbreuk aan democratisch proces. CDA kan er ook slecht tegen dat goede ideeën (bijvoorbeeld motie verplichting inwonercoöperatie bij zonneweiden) afgestemd worden, maar daar heb je je dan weer bij neer te leggen.  En je moet het kunnen uitleggen aan de minderheid, je moet hen betrekken, je moet blijven proberen hen op inhoud te overtuigen. Dus geen ruzies maar inhoudelijk debat. En oprecht antwoord geven op vragen van de ander. Niet een vraag ombuigen naar je frame wat je ‘over de andere partij’ wilt leggen. Veel partijen doen, enkele elke keer. En zelf hebben we het ook gedaan. ‘Dus de VVD wil de burger wel 30% meer OZB laten betalen…’. Daarmee de VVD proberen te framen als de partij die de nota bij woningeigenaren en ondernemers neer wil leggen. We hadden al aangetoond dat 30% verhoging niet hoefde, maar toch nog even de VVD ‘neerzetten’…kortom iedereen doet aan framing. Heel contraproductief.

Framing of framen

Het is een engels woord waar ik geen beter vertaling heb als ‘kaderen’. Je probeert je politieke tegenstander met een negatief punt zo neer te zetten (met name in de media) dat dit punt van zelf ‘de waarheid’ wordt of in ieder geval de krant/social media haalt. Je schetst een kader (al dan niet waar) waarbinnen je dan de andere partij plaats.  Het werkt niet als je het één roept, je moet het in een debat of op een avond zeker keer of 4-5 roepen. We doen het allemaal inmiddels. En het is een slechte zaak, want het gaat niet meer om inhoud, maar om de stelling die de andere partij in een negatief daglicht plaatst. Als CDA fractievoorzitter heb ik d’r afgelopen jaren nogal wat gehoord (soms in verschillende verschijningsvormen):

• Coalities met CDA hebben geld over de balk gegooid voor 2017;
• CDA wilde ondanks alles per se een ijsbaan;
• CDA moest verplicht van college voor bepaalde standpunten stemmen;
• CDA verkwanseld het sociaal domein, CDA zet alle minima bij het oud-vuil, CDA kleed thuiszorg uit, Jongeren de dupe van beleid van CDA…enz.
• Hoogeveen betaald veel te weinig OZB in verhouding tot de voorzieningen die de stad kent;
• CDA is een OZB-partij en kijkt verder nergens naar;
• Alle geld wat door taakstellingen in de algemene reserve gaat haalt CDA d’r weer uit om OZB te verlagen….enz.

De onnodige hoge OZB-stijgingen waren ons een doorn in het oog. Hoewel CDA Hoogeveen niet alleen op de OZB-gericht is geweest (we hebben zeker met 50% van moties en amendementen constructief bijgedragen) en soms (jeugdhulp) hebben we de hele raad op sleeptouw genomen, is het thema niet uit ons oog geweest, maar altijd als resultante. Het gaat ons om evenwicht en rechtvaardige verdeling over gemeente, verbonden partijen, leveranciers en inwoners als we moeten bezuinigen.

Politieke barometer 2020

We lopen met u door het jaar 2020. De stand van de politiek barometer staat inmiddels weer flink in de min. Profilering, framing, niet goed luisteren, elkaar niet kunnen of willen begrijpen… alles speelt een rol. Maar jammerlijk is dat inhoud steeds het onderspit delft. Het is overigens de politiek niet vreemd:

Of iets recenter binnen het CDA zelf:

De twee gezichten voor mij van 2020 

De aanloop 2020

Alles wat in 2020 gebeurde kun je dus niet zien zonder de recente Hoogeveense geschiedenis te betrekken of zelfs in het licht van ontwikkelingen in de politiek in brede zin te zien. CDA en zeker ondergetekende was teleurgesteld toen in de kerstvakantie 2019/2020 moesten lezen dat het resultaat 2019 nog weer slechter geworden was. Niet 5 mln verlies, maar ruim 6 mln. En dat terwijl we in 2017 (330.000) en 2018 (9.000.000) verlies hadden geleden. Steeds was jeugdhulp zo’n 70-85% van dat verlies. Daar gingen we miljoenen over de begroting. Op 8 januari hebben we aangegeven dat we drastische maatregelen wilden zien. Gesproken is over ‘bijzonder beheer’ op financiën. Uiteindelijk kwam op 6 februari er een uitgave stop. En de wethouder van financiën ging aan de slag met complete financiële reorganisatie. Zoals de afgelopen tijd al vaker gebeurde, de raad maar ook de coalitie werd niet meegenomen in de afwegingen.

Samenredzaamheid rapport zonder strategie en zonder overleg

En zo kwam er een rapport op 12 juni 2020 onder de titel ‘samenredzaamheid’. Een rapport zonder goede of doordachte of evenwichtige oplossingen. Een rapport waarbij ‘de olifant in de kamer’ niet benoemd werd. Als het CDA aangeeft mordicus tegen het rapport te zijn, wordt daar niets meegedaan. Dan is duidelijk dat de chemie in het coalitie-team weg is. Daarbij vallen harde woorden. Is onze wethouder ook slachtoffer en hoewel de GB-wethouders direct opstappen, was dat niet het initiatief tot vernieuwing. Het gaf wel 2 gezichten dat partijen op 2 juli het CDA hierop zwaar aanvielen. We hadden op 30 juni nog een hele belronde gehouden over hoe en waarom van de motie ‘zomerakkoord’. Partijen blij en enthousiast. Echter drie dagen later kregen we van zeker VVD, SP en D’66 vol er van langs. Je had een gevoel van opluchting verwacht, maar het bleef een sfeer van verdachtmakingen en wantrouwen. Zelfs als ik bij Jetta Klijnsma aan alle partijen aangeef dat als het zou helpen dat onze wethouder ook zou opstappen, wordt dat weer als politiek spel neergezet. Geframed.  Zo bleek iedere strategie aanleiding voor trammelant in Hoogeveen. Met of zonder samenredzaamheid, met of zonder coalitie. Het was steeds raak.

Coalitie-opgeheven

Nog wil d’r nogmaals op wijzen dat de machtspartij CDA Hoogeveen, zonder verantwoordelijkheid over verleden, heden en toekomst af te wijzen, wel het besluit nam dat het met de huidige coalitie niet goed zou komen. We hadden de ambitie om de raad bij elkaar te brengen. Op inhoud te werken.  De motie zomerakkoord werd aangenomen.

CDA blies dus indirect de coalitie op. En na een intensief traject van selectie stond er een college van oud-wethouders. Twee keer VVD, één lokaal en één PvdA. Op inhoud geselecteerd. Een keuze van alle partijen (later pas bleek de SP verdeeld). Geen CDA-er. Het systeem, maar ook de kandidaten (85) zorgden er voor dat er voor het eerst in vele decennia geen ARP, CHU of CDA-bestuurder in Hoogeveen in het college zou gaan zitten.  Dubbel gevoel gaf dit wel. Dus een jaar met 2 gezichten.

Samenwerking in de zomer

Een jaar van 2 gezichten. Met partijen waar je dan weken lang ruzie mee had, die waren op eens constructief en wilden graag samenwerken. In het vinden van bezuinigingen en ook in het vinden van juiste wethouders. In Vollenhove vonden constructieve gesprekken plaats. Nieuwe gezichten bij GB en VVD zorgden voor nieuw geluid. SGP en PvdA konden niet maximaal aanwezig zijn. Kortom bijzonder traject, waardoor de politieke barometer weer naar ‘zonnig’ leek te gaan.

Uitkomsten formatie

Over het rapport ‘schone Lei’ kunnen we kort zijn. We waren gematigd positief. De concept versie vroeg nog wel het nodige werk. De uitkomsten van het financiële traject lieten ons wel teleurgesteld achter. Vanaf dag 1 van de formatie hebben we gezegd:

1. Richt je op de grote bedragen (kleinste bezuiniging waar formateurs mee aan kwamen was € 624);
2. Zorg voor evenwicht, dus sociaal domein moet en kan groot deel bijdragen (CDA verbolgen dat dit pas op 18 augustus op de agenda kwam, terwijl conceptrapport op 19 augustus klaar moest zijn);
3. Wees erg terughoudend met het bij de inwoners neerleggen van de rekening van de financiële ellende.

Daarom werd op 19 augustus afgesproken en op 27 augustus a plein publiek herhaald dat ‘we op zoek gaan naar nog meer bezuinigingen’. Dat dit niet, deels of grotendeels van de OZB-stijging afgetrokken zou worden was nog een discussiepunt. Dat kwam dan wel bij de begroting heb ik gedacht. Lange dagen maakten de informateurs…

Zakencollege, KWW

Natuurlijk waren we op basis van het discussiestuk van Peter Koekoek geïnformeerd over het fenomeen ‘zakencollege’. Op deze aanpak hadden we nog wel het nodige commentaar. Zelf bleef ik worstelen met de kwestie van democratische legitimiteit van de wethouder. Ook werd de zakencollege-wethouder een manager in het politieke domein genoemd. Ik geef toe dat ik liever zakelijke politici heb dan politieke zakenlieden (of managers). De sleutel voor de toekomst ligt m.i. in de handen van politieke partijen. Als zij betere bestuurders weten te leveren voor colleges. Dan is het gesleep met oud-wethouders uit andere regio’s niet meer nodig. Als je geen wethouders-kandidaat hebt in je eigen stad, werf deze dan voor de verkiezingen. Laat het profiel duidelijk zijn, de kwaliteiten duidelijk (kies ook een of meer portefeuilles) en communiceer naar de kiezer wie men als ‘minister’ krijgt als men op jouw partij stemt. En ik kan prima leven met scheiding lijstrekker en kandidaat-wethouder. Als ik maar weet op wat en op wie ik ga stemmen. Vooralsnog is het KWW, kieken wat wordt met dit college. De eerste samenwerking was prima. Op inhoud en constructief.

Begroting 2021

Zeer markant traject was dit wel. De opsteller van de begroting had inmiddels een andere baan binnen de gemeente. Het college kreeg de begroting op 9 oktober (dag na aanstelling op 8 oktober) en had nog 14 dagen om iets te doen voordat het op 22 oktober naar de raad ging. Een raad die vele honderden vragen had bij een begroting die maar moeilijk te herleiden was naar de afspraken van de zomer. En nog opmerkelijker de conceptbegroting die het nieuwe college kreeg op 9 oktober was eerst helemaal niet in lijn met ‘Schone Lei’-afspraken. Toch goed dat er een stevig college zat die dat niet liet gebeuren. Kortom er kwam een begroting met 30% OZB stijging. En zelfs meer geld naar jeugdhulp (2,3 meer) in plaats van bezuinigingen. Er kwam een wethouder financiën die spelregels aangaf. Spelregels die voor ons als CDA een goede uitdaging waren. CDA fractie verdeelde op vrijdag 6 november de taken en ieder team kreeg als opdracht mee ‘kijk naar inhoud’ en ‘werk aan verbinding’. Hoe moeilijk dat ook was, het is geprobeerd. In 7 projecten werd volop door meestal 2 CDA-ers overleg gevoerd met andere partijen. Sommigen stonden daar zeer voor open, anderen minder of hadden geen tijd.

Op 6 november maakten we nog een andere afspraak: niet primair richten op OZB. De OZB wordt voor ons een resultante van de 7 (of meer via anderen) projecten. Zelf had ik project 6 (samen met Peter Koekoek) keken wij naar sparen, reserveren en investeren. Peter vond nog een fout in de begroting van € 1.093.000…maar we besloten dat niet ‘uit te venten’ en te corrigeren in onze amendementen. Na het debat van 26 november wisten we waar iedereen stond….wel 2 gezichten. Er moest bezuinigd worden, maar bepaalde domeinen konden nog steeds niet aangetast worden.

Debatten december 2020

Op zaterdag 28 november (digitaal) telt de CDA-fractie alle debatuitkomsten en de overleggen met college op. Daarbij blijkt welke moties en welke amendementen ‘toestemming’ kregen en welke het wellicht zouden halen. Daarbij bleek ook dat amendementen die meer reserveren en minder OZB-druk zouden geven ook acceptabel waren voor fracties en voor college. Dat deze mogelijk zelfs een meerderheid zouden halen.  Dat laatste werd pas op donderdag 10 december duidelijk. Toen bleek ook dat naast GB ook de SGP voorstander was. We hebben geen druk uitgeoefend en zelfs niet gelobbyd.  Door langdurige afwezigheid en geen vervanging van Jutta van den Noord (SP) was er een meerderheid van 2 stemmen. En zo werd voor sommigen na 3 december en voor andere rond 9-10 december duidelijk dat de lang verkondigde stelling van CDA dat 30% OZB-stijging niet hoefde ook op een meerderheid kon rekenen. Toen kwam het twee gezichten verhaal van november 2018 en al die andere keren weer terug.

Open houding of machtspartij

In de zomer werd goed samengewerkt maar niet altijd goed geluisterd, want nu had CDA op eens de afspraken geschonden. Was (weer?) een machtspartij, had de kleine partijen in de kou laten staan? En wij hebben niets anders gedaan dan inhoudelijk werken aan betere begroting. Iets waarvoor wij zowel informeel als in alle openheid steun en waardering van het college voor kregen. Het ging zelfs zo ver dat partijen de financiële sturing er voor op het spel wilden zetten. Nu is er geen coalitie meer, maar gaan partijen tegen de begroting stemmen. Na de motie van wantrouwen toch het zwaarste wapen wat je in kunt zetten tegen ‘het college van iedereen’. Een week later haastte (bijna) iedereen zich met het zeggen dat men het college volledig steunt, maar de week eerder hadden we bijna provinciaal toezicht gerealiseerd.  Hoogeveen liep, vanwege van het afzetten ten opzicht van CDA, langs de afgrond van financieel toezicht….en zo had een voor het CDA constructieve en inhoudelijke begrotingsbehandeling toch weer twee gezichten. Jammer, vertrouwen in de politiek neemt verder af en wij gaan in 2021 aan de slag met de vraag ‘hoe kunnen we inhoud en collegiaal vertrouwen met elkaar verbinden ten goede van Hoogeveen’. Wij hebben al 3 grote thema’s aangewezen (jeugd, schuldhulp en onderwijshuisvesting), maar ik denk dat er nog bij gaan komen. Dus hoewel verkiezingen in maart 2021 en maart 2022 de politieke agenda gaan beheersen gaan wij ook proberen inhoudelijk veranderingen te bewerkstelligen. We proberen de les van de inmiddels oud-lijsttrekker te volgen. Hij blijft voor mij een voorbeeld van wat ik het omgekeerde van machtspolitiek zou willen doen. Inhoudelijk en verantwoordelijk leiderschap past bij Hugo de Jonge en daarmee ook bij mijn CDA….we hebben een opdracht voor 2021.