Gaat de VVD te kort door de bocht? Of is het juist goed dat er een andere kostenverdeling van de SWO-kosten komt? Antwoord op beide vragen is: JA! Echter mijn redenatie is wel anders dan die van de VVD Hoogeveen. Niet de Wolden moet opdraaien voor de hogere kosten in Hoogeveen…Hoogeveen moet zelf de mouwen opstropen. 

Dit is een korte reactie op het VVD voorstel (in aanbouw) rondom de verdeling van de kosten tussen de De Wolden en Hoogeveen. Heerlijk KIS (Keep It Simple) maar ook wel een beetje kort door de bocht. Zelf waardeer ik overigens wel de insteek. Het zou m.i. ook heel goed zijn als Hoogeveen € 6 mln. in haar begroting weet terug te schroeven. Blogje over ‘te kort door de bocht’? Of toch een goede ambitie!? Een andere verdeling van de kosten zou wat mij betreft ook zeker de ambitie moeten zijn! Chapeau VVD!

Het is 21.30 uur tweede kerstdag 1993 als wijlen mijn Opa Jan de van mijn oom geleende Suzuki Jeep aanslingerd. De 78-jarige gaat na een weldadig kerstdiner met oma terug naar het geliefde Meppel. Zelf heeft hij geen auto meer, maar daarom leent hij de ‘plezierauto’ van mijn oom en tante. De jeep met stoffen kap is, als ik d’r nu over nadenk, in de koude kerstnacht geen pretje. Opa geeft flink gas en scheurt de straat uit. Aan het einde van de Ruysdaelstraat rechts en gelijk links bij de benzinepomp van de Komas. Dat gelijk links gaat iets te kort door de bocht. Opa gaat vol gas over zo’n betonnen paal. Nog wat gas d’r bij en de jeep ramt het paaltje om en de Kreuzes Senior scheuren rustig verder . De actie van de VVD deed me hieraan denken. Vol gas de bezuinigingen in. Dat ze onderweg even een betonnen paaltje van de SWO om ver rijden doet hun niet veel….?

Vondst in de bezuinigingszoektocht.

Op 9 april lanceert Roelof Bisschop (net als ik een zij-instromer in de politiek) een opmerkelijk voorstel. Hij heeft de oppervlakte en het inwoneraantal van de Wolden en Hoogeveen eens losgelaten op de verdeling van de kosten tussen de beide gemeenten. En wat schetst zijn verbazing, Hoogeveen betaalt veel te veel. En dus kon dat in april 2020 mooi bij de evaluatie aangepast worden. Roelof had uitgerekend dat de Wolden op zijn manier eigenlijk wel 6 mln. extra aan de SWO zou moeten betalen. Deze 6 mln. zou Hoogeveen dan minder hoeven te betalen….dat wel natuurlijk. Diverse partijen reageerden zelfs voorzichtig enthousiast. GroenLinks waardeerde het (had de berekeningen dan ook al ontvangen…-zie 3.28 min in verslag van de raad- waarbij de rest niets ontvangen had). GL en SGP vonden het zelfs een goed plan (SGP vroeg zich af of het nu wel moest). SP, D’66 en anderen wilden het wel eens onderzoeken en zo waren er wat meer reacties. CU wilde het niet behandelen.  Namens CDA was mijn eerste reactie: ‘dit is de rekening van onze problemen bij de gemeente de Wolden neerleggen’. Namens het college reageerde Loohuis. Bisschop had verkeerde aannames gedaan en zorgde met dit voorstel voor een bom onder de samenwerking met de Wolden. Dus in tweede termijn de reactie nog wat steviger aangezet: ‘u wilt de samenwerking met de Wolden opblazen?’….de raadsleden moeten het plan nog ontvangen, maar het haalt al wel het AD…. hierbij mijn voorbereiding.

 

We zien wel verschillen in de financiën van de Wolden en Hoogeveen. De Wolden heeft minder inkomsten, maar ook beduidend minder uitgaven. En zeer opvallend, zeker nu de SGP weer gepleit heeft voor onderzoek naar de artikel 12 status voor Hoogeveen, de Wolden heeft nog veel ruimte om haar OZB te verhogen. Zou de VVD dit allemaal meegewogen hebben in haar plan? De Wolden kan wellicht wat meer OZB heffen om de buurvrouw Hoogeveen de helpende hand toe te steken?

Voorstel VVD nader bekeken

Wat is het voorstel van Roelof? Op basis van twee eenvoudige variabelen wil hij de kosten tussen Hoogeveen en de Wolden anders verdelen. Hij noemt de oppervlakte van de gemeente en het aantal inwoners. Mooi objectief vast te stellen variabelen. Daarmee komt hij tot een andere kostenverdeling. In de begroting 2020 (de meeste actuele) betaald Hoogeveen € 40,5 mln. aan de samenwerking. Dat is 71,83% van het totaal. De rest wordt door de Wolden bijgelegd. In de methode Bisschop wordt nu uitgegaan van verdeling op basis van oppervlakte en inwoners. Dan komt hij op de verhouding 60% Hoogeveen en 40% Zuidwolde. Deze rekensom werkt bij de VVD met afgeronde getallen. Dat kan ik volgen. Rekenkundig zou je dan bij verdeling 40:60 van de huidige kosten van € 56,4 mln. op een verandering van + € 6,67 mln. voor de Wolden en – € 6,67 mln. voor Hoogeveen komen. Hieronder onze berekening.

Maar als we de oppervlakte en inwoners in één ratio gieten komen wij op heel andere verhoudingen als 60:40. Wij komen dan op verhouding 47% de Wolden en 53% Hoogeveen. Je ziet in de berekening dat het inwoneraantal wat in Hoogeveen het percentage omhoog zou duwen, serieus gecompenseerd wordt door oppervlakte. De Wolden heeft bijna 100 km2 meer oppervlakte. Dat kost bij de VVD hen veel geld….
Hierbij onze berekeningen:

Natuurlijk hebben wij de VVD om een reactie gevraagd. Ze geven aan dat de cijfers nog moeten worden doorgerekend en dat men niet wilde overvragen. Immers in het model van 47:53 moet de Wolden bijna 11 mln. extra voor de SWO betalen. Dat is dan wel weer mooi… Wil je simpel, dan krijg je simpel. Zo kan het dus wel. De optie van de VVD is volgens hen, slechts één van de juiste moed tonen. Je moet het dan natuurlijk wel eens worden over de variabelen.

Variabelen…in soorten en maten
Als liefhebber van rekenwerk ben ik nog maar eens gaan kijk een naar en paar alternatieve variabelen. Als je dus gewoon objectieve en meetbare variabelen als uitgangspunt neemt, krijg je andere verhoudingen. Hierbij klein voorbeeldje:

Je ziet dus bij de eerste 6 variabelen de verhouding nog weer anders eruit komt te zien. Bij de eerste 6 zien we een verhouding die best in de buurt komt van een verhoudingen die de VVD voorstelt. Als we deze 6 optellen komen we overigens (toevallig) weer op de verhouding 43:57 uit….Maar zijn dit goede variabelen??
Feitelijk zijn de ambtenaren aan het werk voor de bevolking van de Wolden en van Hoogeveen. Beide plaatsen hebben zo hun eigen vraagstukken en problemen. Een goede variabele zou ‘de inspanningen die ambtenaren zich getroosten voor de  inwoners’ kunnen zijn. De variabele 7 komt daarbij wellicht het meest in de buurt. Als we de programma’s (zonder overheadkosten) op een rij zetten krijgen we een vrij objectieve omvang van de gemeenten. Deze variabele 7 komt de VVD niet goed uit. Deze komt m.i. op 23:77. Dus dan moet Hoogeveen nog wat bijleggen….ai…

Reactie college
Op de vrijdag na de raadsvergadering komt er al een brief van het college. Om 20.20 uur nog doorgestuurd door de griffier. Dus het zit het college wel hoog. En dat is ook begrijpelijk. Een project van 5 jaar bouwen aan een samenwerking werd bijna in één avondje Hoogeveense raad weggespoeld. Of dat in 2020 Hoogeveen nu zo veel bezwaringen op zou leveren vroeg ik me hardop af. Immers dat was het onderwerp van de raadsvergadering. Bisschop stelde het simpel voor. Maar van de 71,83% gewoon 60% en stuur een factuur van 6 mln. naar de Wolden. Kan in één week geregeld zijn….de werkelijkheid bleek weerbarstiger.
Het college stuurde dus een heel inhoudelijke brief. Over verdeling tussen de Wolden en Hoogeveen, over verwerking volgens BBV (boekhoudregels gemeenten) binnen Hoogeveen. Over het formeel in 2015 hebben vastgesteld van de verdeling, over de evaluatie van 2017 (wel 2,5 jaar geleden) en over de vaststelling van de verdeling over programma’s en weergeven van overhead (product 040) in de begroting 2020. Vastgesteld op 12-12-2019. Allemaal dus zeer recent. Over dat in april/mei de begroting van de SWO is vastgesteld.

Hoe zit het nu werkelijk?
Het zit dus wat complexer in elkaar dan wellicht gedacht. We hebben er een kleine studie van gemaakt. Was dat moeilijk? Nee, alles staat eigenlijk wel in het document ‘begroting 2020 samenwerkingsorganisatie de Wolden Hoogeveen’. Zeker alles rondom kostenverdeling en dergelijke. Hierbij geven we het schematisch weer:


We hebben enkele kengetallen vermeld. Een grote werkgever is de SWO voor onze regio met 828 fte’s. De kosten van de SWO bestaan voor 87% uit loonkosten. Met een gemiddelde van € 59k per fte. Allemaal heel redelijk. Sinds 2019 moeten gemeenten hun overhead apart laten zien volgens BBV. Zie ook de toelichting in de begroting van de SWO op pagina 17/18. In de SWO wordt 23,5 mln besteed aan de overhead. Dat is relevant. Want hier moeten de voordelen van de samenwerking zitten. Natuurlijk hebben wij de verdeling ‘programma’s’ versus ‘overhead’ niet doorgerekend. Dan moeten we nog dieper in het proces duiken. De beide gemeenten hebben op dit moment een totale begroting van 213 mln. Daarmee nog steeds de derde gemeente van Drenthe. Assen heeft zo’n 300 mln en Emmen zo’n 400 mln. begrotingstotaal. Deze 23,5 mln op deze 213 mln maakt een overheadpercentage van 11%. Dat is volgens Berenschot echt uit de kunst!

De cijfers zijn paar jaar oud, maar gemeenten staan volgens Berenschot op gemiddeld 33% overhead. De SWO zou in de buurt komen van zwaar commerciële sectoren als transport en ICT. Knap werk…!

Belangrijk detail in deze opstelling is dus wel dat de € 56 mln. van de SWO eigenlijk bestaat uit twee delen. De genoemde overhead. Maar ook de directe kosten. Dus voor € 32,9 mln. wordt rechtstreeks gewerkt aan de verschillende programma’s van Hoogeveen en de Wolden. Feitelijk koopt de gemeente Hoogeveen overhead (directie, administratie, HRM, ICT en dergelijke) in bij de SWO. Maar zij koopt ook voor 58% van het budget rechtstreeks kosten in voor de verschillende programma’s. Deze programma’s zijn niet hetzelfde. De situatie is per gemeente niet hetzelfde. De ambities en vereisten zijn per gemeente niet hetzelfde. Dus als je al graag een generieke verdeelsleutel zou willen hanteren dan zou je de overhead moeten nemen en deze moeten toerekenen aan bijvoorbeeld de aantallen ambtenarenuren die we maken voor programma’s. Deze komen in de buurt van de kosten die we hiervoor onder variabele 7 hebben uitgerekend…..

Dus de kosten van de SWO worden verdeeld op basis van de ‘benodigde ambtenarenuren’. De SWO heeft in 2014 (als voorbereiding op de start per 1-1-2015) de verdeling gemaakt op basis van de toen bestaande ‘benodigde ambtenarenuren c.q. kosten’. Op basis van de taken uit 2014 zijn de kosten vanaf 2015 verdeeld. Dat kwam destijds uit op 71,55% voor Hoogeveen en 28,45%. De ambtenaren van de SWO werkten dus voor ruim 71% voor Hoogeveen en voor 28% voor de Wolden. Bij de meest recente evaluatie bleek dat vrijwel (<1%) onveranderd. Dus de percentages zijn gelijk aan de verdeling van 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 en begroting 2020. Voor een oplettend raadslid is het na 5 jaar pas ter discussie stellen van deze percentages niet heel ad rem. Is er dan niets veranderd? Zeker wel. Hoogeveen betaalde in 2014 ‘maar’ € 31,1 mln. aan de SWO. Inmiddels zo hebben we gezien maar liefst € 40,5 mln. Dat is maar liefst € 9,4 mln. meer (+30%). Maar wat is precies veranderd vanaf 2015? De taken rondom jeugdzorg, participatiewet en WMO zijn van rijksinstellingen naar de gemeenten gedecentraliseerd. Hoogeveen ziet in die periode begrotingstotaal met 18% toenemen. Interessant zou dus wel die 12% kunnen zijn die daar tussen zit. Daar zou ik wel eens naar willen laten kijken….
Dus de verdeling van lasten vind plaats op basis van de verschillen van de gemeenten op inhoudelijk vlak. Dat is interessant om eens in te duiken….

Verschillen Hoogeveen en de Wolden
Via de prachtige website ‘waarstaatjegemeente.nl’ heb je dat zo voor elkaar. We doen even wat vergelijkingen:


Financieel zien we grote verschillen tussen de beide gemeenten. Hoogeveen grote verliezen, weinig reserves en veel meer geleend geld. De Wolden heeft een zeer lage netto schuldquote. Dus zeer voorzichtig. Met een solvabiliteit kan de Wolden wel een stootje hebben. Die 6 mln. kan d’r best af? De genoemde 9,7% voor Hoogeveen is inmiddels al wel achterhaald. Eind 2019 is het grofweg gehalveerd…


Hoogeveen heeft dus veel meer arbeidsplaatsen. Maar liefst 53% meer. Daarnaast zien we het aantal bijstandsgerechtigden in Hoogeveen ook flink hoger liggen. Maar liefst 57% meer….dat vraagt wel wat extra aandacht van de ambtelijke staf.

Ook aan het woningbestand zie je verschillen. Heeft de Wolden 17% huursector, Hoogeveen heeft dat percentage ruim 10% hoger liggen. De woningen in Hoogeveen zijn jonger en kennen een kleinere oppervlakte.

Hoogeveen heeft meer jongeren tussen 4-11 jaar. Daarnaast zijn er ook veel meer eenouder huishoudens en veel meer jongeren met jeugdhulp.


De beroepsbevolking met laag onderwijsniveau begint van 2017 weer uit elkaar te lopen. We hebben in Hoogeveen veel meer mensen in re-integratie zitten. En onze inkomens verschillen nog al. In de categorie laag inkomen doen we het licht ‘beter’ en maar in de categorie hoog inkomen is de Wolden 2 keer zo groot als Hoogeveen….de rijkdom onder particulieren is vanuit dit perspectief scheef verdeeld tussen de Wolden en Hoogeveen.


We zien in Hoogeveen meer achterstandsleerlingen en een dubbel aantal werkloze jongeren. Hoogeveen heeft wat meer te doen met HALT. En ook het contact met jeugdreclassering is in Hoogeveen ruim twee keer zo intensief als in de Wolden.

Ook is in Hoogeveen het risico op onderwijsachterstand bijna 2 keer zo groot als in de Wolden. Ook het aantal jongeren zonder werk en zonder onderwijs ligt fors hoger. Bijna 40% als we de tabel goed lezen….

Kortom de benodigde ‘ambtenarenuren en kosten’ liggen niet voor niets zo veel hoger. Niet door oppervlakte of inwoners, maar door verschillen in wat de inwoners nodig hebben. En dan hebben we het nog helemaal niet gehad over verschillen in zorg, onderwijsinstellingen, voorzieningen in cultuur, evenementen, stadscentrum…of in de ambities van Hoogeveen. Nog maar eens Jong Hoogeveen genoemd….of andere elementen die passen bij de ‘regiofuncties’ van Hoogeveen.

Hoe nu verder?
De VVD heeft echter wel een heikel punt geraakt. Het verschil in problemen tussen Hoogeveen en bijvoorbeeld de Wolden. De lagere SES van Hoogeveen!  Een punt waar het CDA in 2014 een groot issue van gemaakt heeft. Namelijk het is in Hoogeveen gemiddeld veel slechter opgroeien, werken en wonen dan elders. CDA heeft start gemaakt met ‘Childern Zones’. Inmiddels vertaald naar ‘Jong Hoogeveen’. En wat ons betreft het nummer 1 doel voor de lange termijn. Het naar een hoger niveau brengen van de lage SES in Hoogeveen. Daar is veel voor nodig! Hoogeveen zou op dat punt de ambitie moeten hebben om gelijk te komen met de Wolden. Misschien hebben we dan ook minder ambtenaren (-uren) nodig en kunnen we voor de kosten verdeling ook andere afspraken maken. ‘Als dan’…dat wel. Dus VVD bedankt dat dit nog even weer zo scherp voor het voetlicht gebracht wordt. Hoogeveners we moeten aanpakken! Het is namelijk een zeer goede ambitie om te komen tot een andere verdeling van kosten tussen Hoogeveen en de Wolden, maar niet door de formule simpel aan te passen, echter door de oorzaken van groot deel van die verschillen aan te pakken!