Blogje over mijn bezoek aan het congres-2023 van social enterprise.nl. Een organisatie die veel doet voor sociaal ondernemen en sociaal ondernemers. En ook deze dag zou blijken dat deze ondernemers succesvol én inspirerend zijn. Dat eerste zag ik minder in het verleden, dat tweede brengt me altijd terug (als enige raadslid uit Nederland) naar dit congres. Toch was er iets anders aan de hand. Niet alleen (lokale) overheden omarmen sociaal ondernemen, ook is er veel geld beschikbaar. En geld van de regiodeals moet rollen…dat alles onder de vlag van brede welvaart!
De komst van BBB zou dat haar schaduwen al vooruit geworpen hebben? CDA schreef (nota bene) in campagnetijd het rapport ‘voor Heel Nederland’. Maar in het kader van Brede Welvaart (toch al vanaf 2020 volop in de aandacht van planbureaus en andere adviesorganen van overheid) is er nu toch echt een beweging op gang. Vele ambtenaren (van overheden en -vage- tussenoverheden als economic boards) spraken over hoeveel geld zij vanuit regiodeals hadden binnengehaald en hoeveel geld ze nog gingen binnen halen…kortom er waait in social enterprise-land een andere wind. De wind van de regiodeals.
Ik stel wel op voorhand de vraag: is werken met regiodealgeld ook ondernemen? In meest positieve geval is het aanjaaggeld. En lets face it: zonder LKS krijgen we gewoon hele volksstammen niet aan het werk….dus dat overheid bijspringt is nuttig/nodig/aardig/sociaal….!
Regiodeals
We gaan vanaf februari dit jaar al weer aan de slag met de vierde tranche van de regiodeal. Let op dat is € 284 miljoen voor 14 regio’s. Totaal heeft het rijk weer € 900 miljoen gereserveerd staan. Geen € 5 miljard die Overijssel voor stikstof wil hebben of € 30 miljard die Groningen wil hebben inzake ereschuld, maar wel veel geld dus….is er veel aandacht uit ambtelijk Nederland.
Dus geen wonder dat de zaal bomvol met ambtenaren zat….helaas was dat niet het geval. Wel viel me op dat de sessie met Natalie Burgers van BZK (Programmadirecteur Regio Deals bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) in no time uitverkocht was….Dus wellicht waren er toch velen naar Apeldoorn afgereisd om deze € ’s goed in beeld te krijgen….gegeven de setting die ik ooit in Amsterdam, Rotterdam en bij de oude Cabalerofabriek in Den Haag aantrof, een verandering. Nu ging het niet over kleine starters die met een bakkerij of fietsenwinkel 5-10 mensen van de straat houden, maar over grotere bedrijven. Zo sprake Gerrit-Jan Geerthuis over zijn sociale bedrijf Bleu View . Zou klein blijven had hij zijn vrouw beloofd, inmiddels heeft hij 1.000 mensen aan het werk. Trouwens een toffe en vooral erg nuchtere kerel. Kende Hoogeveen erg goed en je ziet dat dergelijk ondernemers de (grote) gaten van de WSW opvullen. Schijnbaar moeiteloos…. Hierbij zijn profiel uit het programma: Gerrit-Jan Geertshuis: Mede-eigenaar BlueView Apeldoorn, BlueView Naaiatelier en DOTT.® Ethical Apparel Clothing
Sociale onderneming BlueView werd in 2012 opgericht. Met een eigen exploitatie en zonder financiële hulp van derden bieden zij op zes locaties werk aan mensen voor wie dit niet altijd vanzelfsprekend is in productie, assemblage en verpakking. Daarnaast is er DOTT. — waar ze werken aan ethisch verantwoorde productie en kleding. Dit doen zij door de productie van kleding terug naar Nederland te halen, zodat je weet waar je kleding nou écht vandaan komt.
Gerrit-Jan in zijn bedrijf ‘Bleu view’.
Maar het verhaal van Gerrit-Jan over zijn bedrijf en wat hij doet krijgt nog een staartje. Een staartje wat mij persoonlijk tot tranen roerde. Gerrit-Jan vertelde over de ontwerper Bas Timmer. Die zo maar van ene op de andere dag zijn baan als succesvol ontwerper overboord zette om zich te richten op een maatschappelijk doel. Gerrit-Jan maakt inmiddels het ontwerp van Bas Timmer: de sheltersuite. Een jas/slaapzak/regenbescherming. Een ontwerp wat door Timmer bedacht is toen de vader van een vriend van hem doordat hij (onverwacht) op straat moest overleven, dood werd gevonden omdat hij door de kou de nacht niet had overleefd. Daaruit ontstond de sheltersuite. En de gelijknamige foundation.
Het beschermpak maakt overleven op straat mogelijk. In New York zijn er 10.000 uitgedeeld en zo is een ontwerp beroemd over de hele wereld….
De sheltersuits zijn in Oekraïne, Syrië en Turkey ook uitgedeeld
En haalde volop het nieuws
Team Dott krijgt wethouder Brede Welvaart Jeroen Joos van Apeldoorn op bezoek! Dott maakt de sheltersuites met mensen die anders moeilijk een baan kunnen vinden. Win-win! Wat een impact!
Toch terug naar regiodeals….centraal bij de regiodeals staat het fenomeen brede welvaart. Minister Bruins Slot merkt in haar Kamerbrief over de Regio Deals op dat veel regio’s gebruikmaken van het ‘brede welvaartskader’. Dat wil zeggen: er wordt gekeken naar een breed scala aan zaken die invloed hebben op de kwaliteit van leven. Bovendien is er aandacht voor de samenhang tussen die verschillende welvaartsaspecten. Ook wordt er nagedacht over de invloed van keuzes in het hier en nu op de welvaart elders en in de toekomst.
Meer weten over brede welvaart? In dit interview legt praktijkhoogleraar Joks Janssen uit wat brede welvaart is, waarom het begrip steeds vaker wordt gebruikt, en wat gemeenten ermee kunnen.
Met de Regio Deals wil minister Bruins Slot zich met name richten op de regio’s waar de brede welvaart onder druk staat. ‘Iedereen in Nederland moet gelijke kansen en ontwikkelingsmogelijkheden hebben, ongeacht waar iemand woont’, schrijft ze in de Kamerbrief. Het versterken van de brede welvaart was dan ook één van de criteria waarop de voorstellen van de regio’s werden beoordeeld.
Dus als we de lijn doortrekken dan zien we het volgende:
De regiodeals hebben als opdracht (gekregen) werken aan brede welvaart. Social Enterprise werkt al 10 jaar aan sociaal ondernemen. Zelf mocht ik in Amsterdam in september 2015 kennis maken met dit onderwerp. ‘Dit is een goed speerpunt voor Hoogeveen’ schoot toen al door mijn hoofd …Publieke werken en ‘social enterprises’ – Kreuzeman
Serieus geld, Drenthe zit in de kopgroep met (weer) € 30 mln! Daar hebben we in Hoogeveen ook wat aan! Wat ik van Brede Welvaart in Hoogeveen vind heb ik al eerder uitgewerkt: Brede welvaart in Hoogeveen – Kreuzeman
Het hoofdthema van het congres was ‘hoe werken we samen aan systeemverandering voor brede welvaart’? Ik zie dat terugkomen in mijn werk bij VNONCW (Platform Ondernemers een Maatschappij), bij het samenwerkingsverband van accountants, het SRA (commissie duurzaamheid), bij Nyenrode (voor responsible leaders of the future), bij de RUG (ESG-assurance), bij het CDA (woordvoerders duurzaamheid en natuurlijk partij van de samenleving) en natuurlijk bij vele van onze klant (Afier Impact Accountants). Kortom ik zit daar mee vele petjes op in de zaal. Ik behandel kort de vier onderdelen die ik bezocht om met korte conclusie af te sluiten.
Plenair
Na de aftrap van de eerste wethouder Brede Welvaart van Nederland, de VVD-wethouder Jeroen Joos van Apeldoorn kreeg Floor Milikowski het woord. Floor schrijtt vooral voor de Groene Amsterdammer, maar zij kwam vooral vanwege haar boeken en de daarmee verbonden onderzoeksjournalistiek.
Floor Milikowski is naast journalist ook sociaal geograaf. Ze is auteur van de boeken Van wie is de stad (2018), Een klein land met verre uithoeken (2020) en Wij zijn de stad (2021). In haar essay Waarom is een buurthuis minder waard dan een parkeerplaats? stelt ze de vraag waarom overheden financieel rendement boven maatschappelijk waarde zetten? Daarmee probeerde ze de zaal in Apeldoorn ook steeds uit te dagen. Zij schetste hoe de theorie van Gerrit Wagner (in opdracht van Dries van Agt) niet werkt. Kortweg: door in te zetten op de sterkste regio’s (Zuid-as, R’dam haven, Schiphol) krijgen anderen daar ook voordelen van mee. De trickle down theorie…mijn ogen ook wel ‘als het aan de Zuidas regent, krijgt Hoogeveen de drup’?
Staatssecretaris Raymond Knops gooit het in 2021 nadrukkelijk over een andere boeg. Hij schrijft: ‘Aan de grens begint Europa.’ Dat is voor hem de kern waarom de grensgebieden beter verdienen. Geografisch gezien, vanuit Europees perspectief, ligt de Randstad juist perifeer. Kortom, het is tijd om ons beeld van de grensgebieden bij te stellen en de regio’s die tegen onze buurlanden aan liggen volop te ondersteunen om kansen en mogelijkheden te benutten.
Milikowski gaf aan dat zij inmiddels ook zeer hoopvol is over wat nu gebeurd. We zijn echt aan het kantelen. En we is dan de lokale samenleving. Die hebben ‘Den Haag’ helemaal niet nodig. ‘Den Haag’ moet juist niet in de weg lopen. Ze schetst dit beeld aan de hand van diverse voorbeelden. De Warren ecologische/sociale woon coöperatie in Amsterdam, Holwerd aan Zee, AgriCycling in Friesland, Knarrenhofjes overal en ze gaat in op de casus ‘Emmen’. Een plaats die in de Wagner-theorie veel industrie kreeg doorgeschoven. Bij globalisering van (chemische) industrie ook gelijk aan de beurt was, afdaalde naar verpaupering en nu, in de afgelopen 5 jaar, veel positiever naar de wereld zijn gaan kijken. Ik dacht nog FC Emmen? Maar Milikowski noemde vooral, de bij ons ook zo bekende, A. Balohtra. Hij hield 1 jaar lang interviews en ontwierp toen het nieuwe stadscentrum van Emmen. Met uitstraling en allure….en veel stenen mompelde ik…Milikowski ging in op de ontwikkeling van Wildland. Ze prees dit concept en dat terwijl wij weten hoe moeilijk Wildlands het heeft of hopelijk had….
Lessen van dit alles? Den Haag graag aan de kant. Maak samen met je inwoners een ontwerp. Zorg voor geld denk ik ook maar…. En voor Den Haag, neem steden (en regio’s) serieus.
Daarna luisterden wij naar Gerrit-Jan Geerthuis, die ik al beschreef en vervolgens naar Renée Frissen, de oprichter en CEO van OpenEmbassy. Dit is een sociale onderneming die zorgt dat mensen die hun huis en haard moesten achterlaten weer een bestaan kunnen opbouwen in Europa. Nieuwkomers worden geholpen met hun behoeften en ambities. Opgedane inzichten die OpenEmbassy hierin opdoet, gebruiken zij om overheden te helpen betere wetgeving voor deze doelgroepen te maken. Renée kreeg met de sociale ondernemingen de MIT Solve in 2016 en de UvA Alumni prijs in 2017. Ook was zij genomineerd voor Amsterdammer van het jaar in 2020 voor haar bijdragen aan de stad
Ook naar Wietse van der Werf werd goed geluisterd. De oprichter en directeur bij Sea Ranger Service. In 2016 begon Wietse met Sea Ranger Service: een sociale onderneming met als missie om de sociaaleconomische regeneratie van kustgebieden te realiseren en tegelijkertijd het beheer van de wereldoceanen te verbeteren.
Burgerinitiatieven
Dan stapte ik over naar Prof Tine de Moor van de EUR. Zij is Professor ‘Sociale ondernemingen en Instituties voor Collectieve Actie’ Erasmus Universiteit Rotterdam
Volle bak bij platform (ik heb me aangemeld)
Voorbeelden
Tine De Moor sprak op 17 februari haar oratie Shakeholder society? Sociale ondernemingen, burgers en collectieve actie in de community economy uit. Haar onderzoek richt zich o.a. op de ontwikkeling en het functioneren van instituties die gericht zijn op collectieve activiteiten, zoals gilden, marktgenootschappen, moderne burgerinitiatieven, sociale ondernemingen en coöperaties. In haar speech kijk ze op allerlei manieren naar burgerinitiatieven.
Ook de Moor is niet negatief. Op dit vlak gebeurd er veel. Zij schetste een veld met links TINA’s en rechts TIO’s. Tina staat voor there is no alternative. De burgers moeten het wel zelf oppakken omdat er geen overheid meer is. Denk aan zorgcoöperaties in Oost-Groningen zo noemde ze als voorbeeld. En de TIO’s. Dit zijn burgers die gezamenlijk kansen zien en gezamenlijk iets willen regelen/inkopen/vermarkten. Het gaat daarbij veelal over stoffelijke behoeften. Vervoer, glasvezel, groene stroom, verzekering (broodfonds) en dergelijke. Door dergelijke initiatieven in soort franchise te gooien gaat het soms als een vuurtje door Nederland en ontstaan veel nieuwe lokale coöperaties.
Op mijn vraag is er een correlatie tussen succesvolle burgerinitiatieven een meer/minder overheidsbemoeienis had zij als antwoord ‘dat is een interessant onderzoeksobject’. …. Voor de aanpak minder markt, minder overheid, meer samenleving een op zich niet bevredigend, maar eerlijk antwoord.
Leuke uitspraken van Tine waren:
- Gemeenschapseconomie een doe-democratie
- Shakeholder (share en stake samen)
- Spil over effect
- Sociaal kapitaal genereert Nieuw sociaal kapitaal
- Overheidsexperimenten niet zo succesvol (right tot challenge, burgerbegroting, B100 of G1000 etc.)
- Burgerinitiatieven zijn geen (pure) social enterprises (geen ondernemers of geen bedrijf)
- Kijk eens bij Coöperatief stationspark Deurne, gebiedsontwikkeling in coöperatie.
Sociaal ondernemen en partnerships voor brede welvaart
Een sociaal ondernemer en zijn klant onderzoeken hoe ze van één order naar veel meer samenwerking komen. Dat was het thema bij deze sessie. Het bedrijf Fraenck heeft in de laatste jaren verschillende samenwerkingen met grote bedrijven opgezet, zoals Bever, de NS en het Jeroen Bosch ziekenhuis. Met reststromen van tenten, treinmeubilair of textiel uit de zorg maakt Fraenck nieuwe producten en gaat zo het groeiende probleem van bedrijfs- en consumentenafval tegen. Voor echte verandering in de industrie moet het grote bedrijfsleven mee en partnerships zoals deze zijn daarin heel belangrijk. Wat is de waarde voor de hele industrie van dergelijke samenwerkingen? Hoe kan het tot echte verandering leiden? En welke rol kan de overheid nemen om samenwerkingen als deze te faciliteren? Deze en andere vragen komen aan bod in de sessie over partnerships tussen sociaal ondernemers en het grote bedrijfsleven. Pascal Mulder en Niels Vos (directeur grote scholengemeenschap, 2000 medewerkers) vertellen over hoe ze ontdekten dat een order voor rugzakken nog veel meer kon opleveren. Nu werken leerlingen van de school (tijdelijk) bij Fraenck.
Brede welvaart in gemeente Apeldoorn
Dan het interessantste deel voor mij als raadslid. Hoe pakt Apeldoorn de ‘Brede Welvaart’ aan? Sprekers zijn Hanne Dijkstra (strateeg bij gemeente Apeldoorn) en Loes Klanderman (senior adviseur EZ bij gemeente Apeldoorn). Een zoektocht dat is het wel geven beide dames direct door…..
De gemeente Apeldoorn neemt brede welvaart serieus, er is zelfs een wethouder met brede welvaart als portefeuille. Maar wat betekent dit concreet? En welk proces is hieraan vooraf gegaan? Welke dilemma’s komen naar voren als je als gemeente brede welvaart centraal stelt? En wat betekent het voor impact gedreven ondernemers in de regio? Dat waren de vragen die beide dames wilden beantwoorden. Stap voor stap namen zij ons mee in de BRWLVT-aanpak.
Het begint in Apeldoorn met razend snel geformeerd college (VVD, Lokalen, GL, SP en SGP). En een coalitie akkoord wat BRWLVRT helemaal omarmd. Dan wordt er een organisatie brede aanpak opgezet. Hanne en Loes zijn het duo wat BRWLRT verder brengen. BRWLRT leeft in Apeldoorn! Het geeft Apeldoorn een integrale aanpak, die in balans is en waarmee gemeente echt van waarde kan worden voor haar inwoners.
Het vertrekpunt van Apeldoorn is het brede welvaart akkoord… !
De presentatie van de dames is opgedeeld in 4 onderdelen:
- Aangepaste begrotingssystematiek;
- In beeld brengen van alle indicatoren van BRWLRT
- Opzetten van de regionale samenwerking;
- Van het model werkt men aan het (bredere) verhaal;
Ad 1 Aangepaste begrotingssystematiek
Men heeft vervolgens het ABWM ontwikkeld. Het Apeldoorns Brede Welvaart Model. Hierin zitten de 8 thema’s van de verschillende planbureaus. Apeldoorn past haar hele begrotingssystematiek aan op de BRWLRT. Het grote aantal programma’s wordt cfm. het model teruggebracht na 1 jaar naar 3 programma’s. De begroting kan echt per SDG worden uitgesplitst. Momenteel zit men in de ombouw van de P&C.
Hier vertellen de Apeldoornse dames hoe het model eruit ziet en hoe dit samenhangt met de SDG’s
Ad 2 Indicatoren
Ook de 42 CBS-indicatoren zitten er in. En daarnaast heeft Apeldoorn een aantal eigen indicatoren opgenomen. Ze spreken over de verrijkte monitor. Momenteel heeft CBS een haalbaarheidsstudie. Daarin worden ze bijgestaan door het eigen data-lab omdat veel data vanuit gemeente en de omgeving uitgezocht moet worden. Ook de raad wordt bij de indicatoren betrokken..!
We discussiëren even over de indicator ‘afstand tot café’….met name ook aan de interpretatie van de uitkomsten. Bijvoorbeeld als de afstand toeneemt gaat het dan goed in een plaats of regio? Meer afstand is mogelijk beter voor de gezondheid, maar heeft negatieve effecten op de voorzieningen en daarmee de leefbaarheid.
Ad 3 Regionale samenwerking
Apeldoorn werkt samen met omliggende gemeenten (stedendriehoek) aan een regionale monitor. Er wordt ook met impact ondernemers aan de economie van de toekomst. Apeldoorn heeft ook een ‘makelaar met mandaat’. Iemand die diverse stakeholders verbind met dit project. Apeldoorn heeft 12 bedrijven via de ‘social handprint’ van MAEX in beeld gebracht.
Ad 4. Model naar verhaal
De hele organisatie moet worden meegenomen. Waarom willen we BRWLRT en we moeten dat ‘doorleven’. Impact moet worden bepaald en dan vertalen naar de organisatie. Het vraagt om een systeemverandering. De dames geven aan dat in Apeldoorn BRWLRT is van iedereen! Apeldoorn is in de actiestand en pakt door op het project!
Apeldoorn en MAEX
Apeldoorn kiest niet voor B-corp, kent ECG niet, maar werkt met MAEX. En dan met name met de tool ‘social handprint’. Een dergelijk onderzoek kost € 4000 en dit is door gemeente betaald.
De uitdagingen van vandaag – armoede, sociale ongelijkheid, polarisatie, uitputting van het klimaat – vragen om verandering en om concrete acties van ons allemaal. Daarom bouwde men vanuit MAEX sinds 2015 aan een samenleving waarin iedere organisatie vanuit haar eigen rol bijdraagt aan een mooiere wereld.
In 2019 ontwikkelden men de Social Handprint, om op een toegankelijke manier inzicht te geven in maatschappelijke impact. Daarmee wil men de impact economie versterken. Een economie waarin maatschappelijke waarde en brede welvaart leidend zijn.
Inmiddels hebben ruim 2.200 maatschappelijke initiatieven een Social Handprint, en hebben ze eind 2022 de Social Handprint gelanceerd voor het mkb. Dat is hetzelfde model, maar met indicatoren die specifiek aansluiten bij het dienstverlenend midden- en kleinbedrijf.
MAEX biedt organisaties drie tools om hieraan bij te dragen en samen te werken aan een sociale en duurzame samenleving:
- Inzicht in maatschappelijke impact (Social Handprint)
- MAEX Impuls (effectief en efficiënt donatie concept)
- MAEX impactabonnement (platform)
De tools maken het mogelijk om samen te werken aan een nieuw ecosysteem. Doe je mee?
Met de Social Handprint leg je jouw onderneming langs een internationale meetlat van SDG’s en bouw je mee aan een betere wereld. De Social Handprint visualiseert en monetariseert de positieve bijdrage van een organisatie aan de Sustainable Development Goals. Laat zien wat je doet, hoeveel je doet en wat daarvan het maatschappelijk rendement is.
Interessant dag…nu kijken wat we in Hoogeveen gaan doen…