College 3 van de ESG-opleiding was er een dichtbij de wereld van de accountant. Maar na hard nadenken over wat ik nu het meest aantrekkelijke van het college vond…kwam ik toch uit bij de borrel….verrassend? Er is meer. Lees maar.

Al enkel maanden ben ik bezig met nog 15 RA’s aan de opleiding ESG-assurance. Van iedere collegedag maak ik een blogje. Dit keer over college 3 eind november 2019.

Life Journey
Enkele maanden terug mocht ik met een groep mensen met veel levenservaring en verantwoordelijkheden een middag besteden aan ‘our life journey’. Over hoe de route door het leven ons gevormd heeft en hoe wij daarmee in het leven en werk van vandaag staan. Eigenlijk is dergelijke bespreking voor iedereen die intensief gaat samenwerken van groot belang. Het is dé manier om elkaar beter te begrijpen. Waarom handelt iemand op een bepaalde manier? Waarom maakt iemand bepaalde keuzes? Niet alleen nuttig, maar ook inspirerend en confronterend. Ik had ook mijn journey op een A3 uitgetekend. Ook leerzaam om terug te kijken. Ik ben nu 52. Een dierbaar iemand in mijn eigen omgeving werd niet ouder dan 54. Dus moet ik iedere dag nadenken over de Big5-for-life. Ben ik op de juiste route? Na de college dag moest ik denken aan deze exercitie.

De Borrel
De derde college dag is de laatste voor de kerst. Weliswaar bijna een maand voor de kerst, maar toch. In het voorjaar hebben accountancyopleidingen collegeluwe periode in verband met ‘business season’. Ik weet niet of dat ook voor de deelnemers van lichting 2019 geldt, want ik zie vrijwel geen RA’s in de groep zitten die zo’n 100 verklaringen per jaar aftekenen. Ik ben daar een beetje alleen in. De rest is (senior) substainability manager, substainability specialist, docent, adviseur of internal auditor. Voor hen is de route die zij gaan afleggen met dit onderwerp veel duidelijker. BIJ de borrel in de hotelbar kwamen al gauw andere gesprekken aan de orde als ESG. Ik sprak met twee jonge RA’s, werkzaam bij de duurzaamheidsafdeling van één van de Big4’s. Ik schat hen zo’n 25 jaar. Als ik dit schrijf wordt onze oudste dochter 24 jaar. Kortom misschien was het niet vreemd dat één van de dames me met u aansprak. Ik schrok er van. Dacht net als zij een student te zijn. Dat voelt veel jonger dan 52…. Ze vroeg waarom doet u deze opleiding. Netjes en zeer geïnteresseerd. Ook wel een bijzondere vraag. Blijkbaar was mijn aanwezigheid niet automatisch af te lezen. Was ik inderdaad een vreemde eend? Terugrijdend dacht ik aan mijn life journey. Altijd zelf keuzes kunnen maken, nooit een carrierestap gepland, nooit iets zonder gevoel gedaan. Heerlijk zo’n collegedag. Kan iedere accountant aanraden om na 15-20 jaar nog eens zo ’n college te volgen. Mooi dat dit bij Afier kan.

Wildschut
Het moet 1995 zijn geweest. Onze dochter was 24 jaar geleden net geboren en papa zat in de postdoctorale opleiding voor registeraccountant. Halsoverkop van Groningen toch naar mijn vertrouwde Uni overgestapt. College van illustere accountants. Eén blijft hangen, om zijn betrokkenheid bij mensen, maar ook om zijn catechismusachtige colleges over de GBR-1994. Deze regeling is per 1 januari 2007 vervallen. Maar toch spreken (oudere) accountants nog steeds over deze GBR-94 en dan met name artikel 5. De registeraccountant onthoudt zich van al hetgeen schadelijk is voor de eer van de stand der registeraccountants.

Karel Wilschut gaf geen presentatie, hij was de presentatie. Hij gaf geen college GRB-94, hij was de GBR-94. Hij werkte in 26 collegeweken alle 39 artikelen door. Met voorbeelden, met waarschuwingen, met tuchtrecht. Als ik dan na zo’n vrijdag terugreed naar Het Noorden (3 uur of met geluk 2,5 uur) dan wist je, je werd opgeleid voor een bijzonder en eerzaam beroep. Je had les gehad van K.P.G. Wilschut. De man die kritische notities over RA’s in den lande kon publiceren. De man die een levend geweten van het beroep was. Heerlijk dat je onderdeel was van een grote plan. Wij deden geen financial audits, nee, wij waakten over de juistheid van de cijfers van Nederland. Nu, dat gevoel moeten de dames die ik bij de borrel sprak ook hebben. Na zo’n 6 gastsprekers die concreet maken waar zij mee bezig zijn, is duidelijk dat de ESG-specialisten van Nederland bezig zijn met een grotere zaak dan substainability audits. Wij helpen de wereld en de mensen op die planeet te redden. Een waarlijk grotere taak dan audits…! Dat mijn life journey me in dit gezelschap gebracht heeft…wat een bijzondere moment in deze 52 jaar. Naast inspiratie die het werken aan zo’n grote taak brengt moet er ook gewoon nog wel het nodige vakmanschap aangeleerd worden. Wat leer je wat bij over deze nieuwe wereld van auditing op zo’n derde college!

Materialiteit, wortels en stokken
Zo ging het over materialiteit. Niet % van de omzet, maar de vraag als het gaat om duurzaamheidsdoelstellingen waar kan een onderneming dan de grootste bijdrage leveren. Dat is wel even andere koek dan een xls invullen met cijfers! Nu gaat het er echt om. Namens het bedrijf Sustainalize kwam Nick de Ruiter vertellen hoe hij dat met de stakeholders van grote bedrijven doet. Natuurlijk over de bekende stakeholders, afnemers, medewerkers, financiers, etc. Hij vertelde echter ook ander stakeholders, dus ging het over stokken en wortels. De NGO’s van deze wereld. Sommige slaan alleen maar met stokken en zijn activistisch (praten met bedrijven is heulen met de vijand), andere houden bedrijven graag een wortel voor om ze in beweging te krijgen. Gaan het gesprek aan met de (vervuilende, asociale) ondernemingen en proberen hen op andere gedachten te brengen. Bijvoorbeeld door input te geven bij de materialiteitsbepaling voor het ESG-verslag. Aan de hand van mooie voorbeeld sprak hij over de methoden:

1. Interviews
2. Survey ’s
3. Roundtables

Hoewel er zeer zorgvuldig wordt gesproken en onderzoek wordt gedaan, is het toch ook subjectief of complex. We spraken over het ‘föhn-probleem’ van Philips. De grootste energie verbruikende maatregel is immers het verkopen van een föhn. Ieder föhn gaat in vele jaren veel energie verbruiken. Energie die duurzaam of niet duurzaam zal worden opgewekt. En dan hebben we het helemaal nog niet over ‘for future generations’. Wie vertegenwoordigd deze stakeholder in de sessies van Nick?  Dat is dus nog wel even een andere aanpak als bij de traditionele accountantscontrole. Hierbij drie voorbeelden: Aldi, PWC (Oost Europa) en een wijnleverancier met combinatie van eigen doel en 3 SDG’s:

Richtlijnen verslaggeving
Ook spraken we over de ‘richtlijnen verslaggeving’. Zeg maar de EV van de ESG. Welke richtlijnen gebruiken bedrijven en accountants voor respectievelijk opstellen en controleren van ESG-rapportages? Vele richtlijnen zijn voorhanden. In Nederland blijkt toch voor 90-95% de GRI gebruikt te worden. De IR (integrated reporting) is meer intern gericht en de SASB is waarschijnlijk voor ons te Amerikaans. Verder uitwerking van GRI komt nog wel. Door een ‘voldoende’ te halen op beoordeling van het duurzaamheidsverslag van Triodos heb ik al veel tijd in GRI gestopt.

Leer van de (accountants-) controle
In de middag ging het meer over ‘hoe controleer je de CO-2 uitstoot’. Zeg maar het LAC van de ESG. Accountant en GHG -specialist Roy Linthorst kwam dit toelichten. Roy is ook (assistent-) accountant bij EY te Groningen geweest. Hij was zelfs controleleider bij een instelling waar ik in de AC van de RVT zat. Bijzonder dat ook hij een stukje van zijn life journey met ons deelde. Hij is nu senior manager bij de afdeling Climate Change & Sustainability Services. Hij was niet alleen helemaal uitgekeken op de reguliere accountancy, ook hij is intrinsiek gemotiveerd om aan de vermindering van de CO-2-uitstoot te werken.

Het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol) werd in 1998 gelanceerd met de dubbele doelstelling om een internationale standaard te ontwikkelen voor de verantwoording en de verslaggeving met betrekking tot de uitstoot van broeikasgassen door bedrijven en om deze standaard zo breed mogelijk te verspreiden
Het Green House Gas Protocol maakt onderscheid in verschillende scopes op basis van de herkomst van het broeikasgas. Met Roy ontstond een leuk gesprek (of discussie) in welke scope de uitstoot viel…
Hieruit ontstaat een zogenaamde ‘Inventaris aan broeikasgassen’ van het bedrijf of de organisatie die kan worden gekwantificeerd en gemanaged. En aangezien in CO-2-rechten gehandeld kan worden is dat interessante kost.

  1. Scope 1 alle uitstoot die direct het gevolg is van eigen activiteiten, zoals de uitstoot van eigen fabrieken en vrachtauto’s of eigen gasgebruik (bijv. gasboilers, warmtekrachtinstallaties en ovens);
  2. Scope 2 de indirecte emissies voor de energie die is ingekocht, bijvoorbeeld van een elektriciteitsbedrijf. De emissie vindt dan plaats bij het opwekken van de elektriciteit;
  3. Scope 3 alle overige emissies als gevolg van de activiteiten van het bedrijf, zoals de uitstoot van transport of productie dat is uitbesteed of afvalverwerking;

basis van de scopes (met een aantal uitzonderingen) wordt ook toegepast bij de CO2-Prestatieladder.
Het GHG protocol bestaat uit twee modules:

  • HG Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard. Deze module omvat een stappenplan, richtlijnen om CO2-uitstoot te kwantificeren en erover te rapporteren.
  • GHG Protocol Project Quantification Standard. Een gids om de resultaten van CO2-reductieprojecten te meten.

Ook Roy behandelde mooie voorbeelden. Zo werd de dag van theorie aangevuld met zeer praktische cases. Cases die aangeven dat er nog veel uitdagingen liggen op het vlak van CO-2-accounting en CO-2-assurance. De accountant zit nog wel in de fase van aanjagen van verbeteringen in het proces. Veel registraties vinden plaats in excel en weinig gestructureerde administraties in handen van techneuten. Maar accountants kunnen wel degelijk een financiële rol spelen. De financiële risico’s rondom niet of onvoldoende meedoen aan energietransitie zijn groot. Daarnaast heeft de accountant mogelijkheden om aanbevelingen in management letter op dit vlak op te nemen en leemtes in de verslaggevingsprocessen rondom CO-2 te signaleren. Roy Linthorst nam ons mee in de ‘good practices’ en dan zie hoe de trein op het vlak van GHG al rijdende is!

Blockchain
Nog stapje verder gaat de tijdens het college aangehaalde Rutger van Zuidam van Dutchchain. Blockchain technologie moet tastbaar worden is het doel van zijn bedrijf. Dit Groningse bedrijf werkt aan toepassingen die door normale mensen kunnen worden gebruikt. Founder Rutger van Zuidam weet alles over die toepassingen, de voordelen en de toekomst van blockchain. Zo zit hij achter de ‘stadjerspas’ van de Gemeente Groningen. Overigens schakelt hij de noodzaak tot auditing uit bij deze toepassing….de accountantscontrole vervalt….! Improving society through blockchain is het doel van Dutchchain. Doeners met blockchain!


De voorvechter voor een duurzame samenleving Jan Peter Balkenende werd gekoppeld aan deze innovator en daaruit kwam een zeer interessant plan om de CO-2-credits te verwerken bij de aankoop van een product. Het plan van Van Zuidam is om deze credits naast de prijs van een product te zetten. En ZICHTBAAR te maken op kassabon van de client. Iedereen kan zien wat hij/zij moet ‘betalen’ voor de CO-2-uitstoot die dat product veroorzaakt. De stand van de CO-2-register wordt uiteindelijk door de overheid verrekend (via blockchain) met jouw aangifte inkomstenbelasting. Ga je over de limiet moet je bijbetalen. Scoor je beter dan krijg je een korting op je IB-aangifte. Zeer interessante gedachte. CO-2-uitstoot verlaging gekoppeld aan een nieuwe technologie maakt dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan…en accountants zijn er niet echt bij nodig….sterker nog de regeldruk gaat fors om laag en de ‘kracht van de markt’ wordt gebruikt om bedrijven te ‘stimuleren’! Het is gelukt met de barcodes, met QR-codes, vingerprint-autorisatie, waarom zou dit niet kunnen. Binnen 5 jaar zijn IBAN, factuurnummers, factuurgegevens inkloppen in systemen echt geheel overbodig! Dus staat ons ook wat te wachten op het vlak van CO-2-blockchain!

Life Journey
Zo werd deze ‘gewone’ vrijdag net als 24 jaar geleden, in 1995,  een bijzondere vrijdag. Bij mogen dragen aan een hoger doel. Een wereld waar accountancy, blockchain en vermindering CO-2-uitstoot bij elkaar komen. Hoopvol en waar zouden we staan over 24 jaar? Ik ben dan 76 en zou er een Kreuze & Kreuze Sustainability & IT Auditors & Advisory bestaan?? Wat een reis! Op naar 2043! Zie de ingevulde Life Journey: