Politiek van hoop

‘Politiek van hoop’ is een blog over hoe kunnen we in deze tijden van verdeeldheid weer komen tot een politiek van hoop. Politiek is niet bedoeld als wedstrijd of een zero sum game. Het moet gaan om samenwerking. Zouden we daarmee de omgekeerde vlaggen aan huizen en boerderijen weer kunnen omdraaien? Ben je een ‘stoïcijnse optimist’ als je geloofd in en werkt aan de politiek van hoop en niet aan de politiek van tegenstelling?

Dit is een blog waar ik al vanaf 27 oktober 2022 mee in mijn maag zit. Misschien wel sinds 31 december 2021. Die dag bracht ik uitgebreid tijd door bij aantal van mijn buren. Etende van oliebollen spraken wij over de politiek in het tijdperk van corona. We zitten dan nog in een lockdown en zij geven mij een lijvig document mee met allerlei aanklachten jegens regering Rutte (dan nog III) gebaseerd op al dan niet bestaan van corona, danwel de oorzaak daarvan. Alles doorgeleid naar een groter wereldwijd complot. Moeilijk te volgen. En nu de lockdown uit beeld verdwenen is lijkt het achterhaald….maar de gevoelens van tegensstellingen blijven terugkomen. Zeker in de beschouwingen van de Hoogeveense FvD, maar ook bij CDA-ers en vooral bij boeren en aanverwanten.

Op 27 oktober 2022 bespraken wij voor de eerste keer ‘het grotere verhaal’ van de FvD in de Hoogeveense raad. Al in het vooruitgestuurde visie-document stond een aantekening die verwees naar mijn opvattingen. Die daar negatief over is en tegenstellingen creëert. De politiek van verdeeldheid is niet wat ik wil nastreven. Daarom ga ik zelf nogmaals goed kijken naar de standpunten van FvD, naar blauw-wit-rood-Nederland, naar Remkes. Daarom vroeg ik collega Vos van FvD om gesprek in plaats van met argumenten zijn standpunten te bestrijden. Het zou een wedstrijdje worden, kan ik er een non-zero sum game van maken?

Voor de structuur in het lezen, na deze inleiding, even een kleine inhoudsopgave:

Mensen zonder ziel en mensen met speldjes (discussie met FvD Hoogeveen);
Remkes, de Jonge en Jumelet
Blauw-wit-rood-Nederland of hoe kan de vlag omgedraaid;
Politiek van Hoop door Rabbi Jonathan Sacks
Werken aan politiek van hoop en verbinding door Henri Bontenbal (CDA Tweede kamerlid)
Slotwoord in beelden

1. Mensen zonder ziel en mensen met speldjes

In visie van FvD worden zware woorden gebruikt. Over de ziel van mensen…maar ook over globalistische overheersing, niet gegronde mensen en dergelijke…we analyseren deze speech nogmaals.

Vincent Vos (FvD) spreekt bij de beschouwing op 27 oktober 2022 (4 uur 19 min en 43 seconden). Wil je nakijken zie volgende linkje naar het raadsinformatiesysteem: Vergadering Raadsavond 27-10-2022 Gemeente Hoogeveen (raadsinformatie.nl)

In het vooraf toegestuurde visiebetoog van FvD staat de volgende tekst: Concreet kunnen we u aan de hand van een paar voorbeelden meenemen in wat wij tot nu toe meegemaakt hebben in het bedrijf “de Gemeente Hoogeveen”: Wanneer wij van Forum voor Democratie woorden als “globalisten” in de mond nemen, zijn er raadsleden bij die smalend een glimlach op hun mond krijgen. Het benoemen van globalistisch denken is buiten hun referentiekaders: er bestaat zoiets helemaal niet. Dit terwijl bij elke vergadering een speldje van de SDG’s gedragen wordt. De SDG’s die een plan-economisch globaal wereldbeeld voorschrijven dat opgesteld is door de Verenigde Naties.

Ik voelde me aangesproken. Lachte ik om ‘globalisten’? Misschien. En ja, ik draag zo’n speldje (als enige tot vandaag). Daarom vroeg ik collega Vos: waarom heeft hij zo’n moeite heeft met het door mij gedragen SDG-speldje en of hij daarover met mij in gesprek zou willen. Ik zie namelijk geen wereldwijd complot achter de 17 doelstellingen. Ik zie gemotiveerde mensen, bedrijven en organisaties die aan één of meerdere doelen willen werken. Ik heb zelf zo’n bedrijf en werk voor zo’n 50-80 organisaties die dergelijke doelen nastreven, al dan niet expliciet. In die wereld heb ik nog nooit een wereldwijde sturing ontdekt? Maar daarom lachen? Dat niet. Ik ben te bezorgd over tegenstelling, polarisatie en complotgedachten.

Reageren, met speldje…

Vos was erg blij met de vraag, zo stelde hij. En het was hem opgevallen dat inmiddels zelfs 2 raadsleden zo’n speldje droegen (PvdA-collega van Eck had mij om een speldje gevraagd en deze gekregen).

Ik heb eerder dit jaar 70 speldjes gekocht voor € 3 en daar wel een zo’n 10 jasjes van mezelf mee ‘versierd’. Het draagt uit waar je voor staat. Mocht iemand zo’n speldje willen dan geef ik ze gratis weg, mits de motivatie de juiste is. Overigens sta ik niet alleen in het dragen van dergelijk speldje. Voor meer info: Home – SDG Nederland

Paul Polman oud-CEO van Unilever, hier als spreker en op de kaft van het blad ‘real leaders’. Met een SDG-speldje.

Vos houdt in antwoord op mijn vraag het volgende betoog (letterlijk uitgeschreven door ondergetekende, onderstreping van ondergetekende):

‘Dat is wat wij bedoelen met die fundamenten. Het CDA gaat er vanuit dat die doelen van een soort nobel streven zijn opgesteld, om de wereld te verbeteren. Maar zo is het niet. Zo werkt macht niet en zo werkt politiek niet.

Doelen zijn net zo vormgeven. Wie kan er nu tegen armoede zijn, wie kan er nu tegen de wereld beter maken zijn. Honger wie kan daar tegen zijn. Dat lijk me logisch. Maar daar gaat het niet om. Het gaat er om dat soort dingen voor elkaar te krijgen moeten er middelen aangestuurd worden. En dat wordt op een globale schaal gedaan. Die ideeën worden vanuit een globaal iets op ons geprojecteerd. Niet bottum up, top down. En dat zal waarschijnlijk zijn dat u zelf met die ideeën bent gekomen. En dat zal u echt wel vanuit een intrinsieke motivatie doen. Maar het is een PR-idee. Het is een markering-idee. En dat idee is door al onze culturele instituten op ons geprojecteerd. En uiteindelijk zal het leiden dat wij steeds meer macht aan internationale organisaties geven. En steeds meer onze soevereiniteit afstaan. Tot dat wij op een bestuur hebben van een aantal mensen. Die geen feeling meer hebben met de samenleving en uiteindelijk ook niet dat doel hebben. Die sustainable development goals zijn een front-iets voor iets groters. Voor machtsgreep, een internationale machtsgreep’.

Gelukkig sluit collega Vos af met ‘wij zijn altijd bereid om d’r over te praten’. Daarna vraagt Haaije Feenstra (CDA) over de verhouding met de parlementaire democratie. Vos geeft aan ‘we zijn voor lokale en directe democratie’. Op zich opmerkelijk dat die twee tegenover elkaar staan bij Vos. Maar Coen Meesters (CU) grijpt dan in, dit past hem niet omdat het over de begroting moet gaan. Jammer, want we komen toch aan een belangrijk onderwerp. Altijd goed dat iemand ‘vorm voor inhoud laat gaan’. Vos wil graag juist hierop in gaan omdat we het fundamentele verhaal van elkaar moeten begrijpen, zo stelt hij. Dat laatste is voor mij helemaal waar. Dat leert Remkes ons ook. Daarover zo meer.

In het antwoord op andere vragen komen vanuit collega Vos nog steviger antwoorden. Over een debat bij de begroting dat geen zin heeft. Het systeem corrumpeert. Het systeem neemt ons over. Het systeem trekt de ziel uit de mens. Alles wordt te technisch gemaakt. Enthousiasme en spontaniteit wordt eruit getrokken. In zijn speech deed Vos een beroep op mensen die nog wel gegrond zijn. Die nog wel een ziel hebben. Op de mensen die zien dat we als samenleving afglijden. Samenleving die van crisis naar crisis gaat. Het lijkt steeds erger te gaan, maar het gaat ook veel erger. Als raad kunnen we toch niks doen aan inflatie van 20%. Het systeem leidt tot dit soort dingen. We moeten als raad en als mensen thuis een vuist maken. Wat voor Nederland en wat voor Hoogeveen willen we nalaten aan onze kinderen. Dat is de fundamentele vraag die iedereen zich moet afstellen (afvragen of stellen denk ik, EJK). Vraag stellen of we de goede kant op gaan. Als antwoord nee is, dan bent u welkom bij FvD en gaan we in gesprek.

Als je alles op een rij zet van FvD dan zie ik best aanknopingspunten waar ik me in kan vinden. Waar ik me bij kan aansluiten. Sterker nog ik zie zelfs overeenkomsten. Ben er heilig van overtuigt dat de wereld niet globaal of nationaal verbetert kan worden, maar lokaal moet beginnen, zelfs thuis of in je eigen bedrijf of werk. Wat een common good is bepaal je lokaal of hooguit misschien regionaal. Ik ben er ook van overtuigt dat niet alles of zelfs zo min mogelijk centraal of top down kan worden aangestuurd. Maar ik ben er ook van overtuigt dat de UN niet mij wil regeren. Ik voel dat helemaal niets van. In de kern komt onze discussie niet voorbij de vraag is er echt een probleem (sociaal, economisch, cultureel, klimatologisch). In de kern lijkt de discussie te gaan over wil de UN ons regeren? Of wie zitten er achter de UN en wereldwijde instellingen?

Ik ga nu toch nog even een grote stap maken: ik weet niet of de schrijver Rypke Zeilmaker (wetenschapsjournalist uit Langweer die schrijf voor ‘de andere krant’) van FvD is, maar hij schrijft rondom SDG zijn opvattingen keihard op. Hij richt zich daarmee niet op CDA, maar op Christenunie, maar de kerngedachte van het anti-SDG-gevoel zit er duidelijk in verwerkt. Trouwens ook anti-Zelensky-gedachten en zware bijbelse teksten. SDG’s zijn beelden van satan en een satanische wereldmacht. Zelfs de opening in de midden van het speldje is voor hem een satanisch oog. Het is opvallend hoeveel mensen in de SDG’s een mooie uitdaging zien en willen werken aan een betere wereld en vervolgens hoeveel (zeker 10.000-en) in de SDG’s een beeldmerk van wereldoverheersers als Bill en Melinda Gates zien. Als je echt wilt lezen: Christenunie-politici dienen satan… (1) – Interessante Tijden

Hoewel Vos zware uitspraken deed en eigenlijk (op de speldjes-dragers na) niemand persoonlijk aansprak zit in zijn theorie toch iets van het verdienmodel van verdeeldheid, door onzekerheid, onrust, verdeeldheid. Gelukkig ging hij niet zo ver als zijn landelijke leiders. Baudet die over reptielen spreekt en daarmee naar alle waarschijnlijkheid Joden bedoelt en Gideon van Meijeren die verzet tegen de overheid predikt desnoods met geweld. Of de zender ON die breed allerlei theorieën rondom omvolking de wereld in slingert. Een toch volledig extreem rechtse theorie….maar Baudet wijst met zijn reptielen-uitspraak en de nuancering daarop ook naar de overheersing van globalisten. Daarin zit dus een vergelijkbare lijn.

Zelf zie ik bij CU en CDA en eigenlijk bij alle partijen mensen die vanuit hun overtuiging (ziel?) werken aan een beter Hoogeveen. Een beter Drenthe en een beter Nederland. Zeker in raden, staten en kamers. Op ministersposten wordt het veel moeilijker om eigen gezicht te laten zien. Eén interview in AD van Wopke en de coalitie staat onder druk. Echter of deze mensen zonder ziel werken? Dat is niet het beeld wat ik uit gesprekken met CDA-ers krijg….sprak er recent nog één met een duidelijke gronding: Hugo de Jonge.

Ik sprak hem op het CDA-congres (en weer met speldje). Met name over zijn ‘gegrond zijn’. Over zijn preek van de leek (2019) en over zijn interview op de EO TV (okt 2022). In het programma ‘Adieu God?’ Van maandagavond 24 oktober om 23:20 op NPO2. Daarin sprak hij over zijn Christelijke overtuiging en motivatie. Zijn optimist zijn komt ergens vandaan. Vanuit vertrouwen op de Heer en Heiland. Hugo was oprecht blij met mijn ondersteunende woorden. Hij was ook opvallend veel uit Christelijke kring aangevallen op dit interview zo zag ik op CVandaag. In mijn ogen stond er iemand die openlijk voor zijn geloof uitkwam, die zijn ziel bloot legde, maar met name door het beleid rondom corona zijn er Christenen die hem aanvallen op zijn beleid vanuit hun geloof. Je ziet dat de kloven en scheidingen dwars door Christelijk Nederland lopen. Zo krijgen verkeerde machten de overhand. Zo zien we wereld verdeeld raken. Wie kan daar nu baat bij hebben?

Samenvattend, we moeten een vuist maken naar een ‘globalistisch iets’ en daarmee de strijd aangaan stelt de Hoogeveense FvD-er Vincent Vos. Vuisten maken en strijd aangaan is niet de route die ik voorsta, niet de Bijbelse opdracht die ik zie. Daarom was de vraag van Haaije Feenstra ook zo relevant. Wat dan wel om vlaggen om te draaien en gezamenlijk de grote opgave van deze tijd aan te pakken? Wie kan ons daarmee helpen? Als eerste denk je in Nederland dan aan het orakel uit Groningen…? Wat zegt Remkes?

2. Remkes, de Jonge en Jumelet

In 2022 wordt Johan Remkes (71) ingevlogen vanuit Groningen om te bemiddelen of gespreksleider (?) te zijn bij de gesprekken met boeren in diverse soorten en maten. Zelf denk ik dat het stikstofdossier wel een dossier is waar we gezamenlijk uit moeten kunnen komen. Maar zeker door plompverloren kaartjes te verspreiden in een samenleving vol wantrouwen is het niet vreemd ook deze crisis (inflatoire term, dat realiseer ik me) eerst goed mis moet gaan. Pas als het hele land vol hangt met omgekeerde rood-wit-blauw ontstaat iets van urgentie bij van der Wal en haar staf. Overigens verbazingwekkend hoeveel vlaggen we afgelopen zomer zagen in Groene hart of onder de rook van Amsterdam, Vinkeveen of Breukelen. De kern van de constateringen van Remkes, na uren lang goed luisteren, is dat er geen vertrouwen is bij de boeren (-organisaties) in de regering. De verhouding is broos en het vertrouwen is voorlopig niet herstelt schrijft Remkes. Hij haalt er nog een paar dossiers bij, zoals de oplossing van toeslagen, aardbevingsproblemen en bijvoorbeeld de ‘dwingelandij-achtige manier’ waarop in Oost-Groningen de windmolens zijn geplaatst. Zeker in het licht van de snelle manier waarop in IJburg (nabij A’dam) die molens na enig protest werden geschrapt. Remkes introduceert wat mij betreft een erg goede term: ‘wij zijn geen commandosamenleving’. Dat wil zeggen de Nederlandse samenleving doet niet iets op commando. Hoewel…bij corona moest dat wel, maar je ziet wat een reacties daarop gekomen zijn. De Nederlanders moeten gemiddeld genomen overtuigd worden en gaan dan zelf beslissen en mee met het voorstel. Het kaartje van Van der Wal is daarmee ook de slechtste route ooit. Wat moet er wel gebeuren volgens Remkes:

Er moeten dialogen gehouden worden;
Er moet geïnvesteerd worden;
Politici moet meer op de zeepkist (zie eerdere blogs over Lubbers en kruisraketten). En dan wel op de juiste toonhoogte te spreken;

Grootste opdracht is wel voor politici om altijd het eerlijke verhaal te vertellen, ook dat niet het gewenste verhaal is. Als je voor de populariteitsprijs in de politiek bent gegaan zit je op het verkeerde spoor. Het openbaar bestuur krijgt die prijs vaak niet. Remkes zegt juist daarom in de publieke zaak te willen werken. Juist om de samenleving een beetje beter en rechtvaardiger te maken. Daarbij geeft hij aan dat je dat wel genuanceerd moet zien. Na de kabinetsformatie zei hij: ‘beste vrienden, realiseer je dat de maatschappelijke werkelijkheid er morgen en zeker overmorgen, totaal anders uit kan zien en maak je niet druk om zinnetjes uit het coalitieakkoord’. Zeer grote voorspelende gaven deze man!

Het veranderen van denken over burgers moet tussen de oren van politici gebeuren, maar ook op de ministeries. Hoe raakt beleid de inwoners van Nederland moet nummer 1 vraag zijn. Dat lukt volgens Remkes echt niet op zo’n korte termijn. En iedereen die zegt dat dat wel kan (een ander systeem invoeren, EJK) zit volgens Remkes ‘de boel grandioos te belazeren’.

Op 28 december wordt ‘stoïcijns optimist’ Hugo de Jonge geïnterviewd in Trouw. Hij zet zich af tegenover de omvolkingstheorie die boeren in persoonlijke gesprekken met de Jonge de afgelopen maanden ten tafel brengen. De Jonge schrikt daarvan. Je ziet dus dat dergelijke meningen rechtstreeks van de kamer thuis op tafel komen. Ook bij CDA-leden. Het is een zoals al genoemd extreem rechtse theorie die mensen tegen elkaar opzet. Ook mensen die vluchten moeten voor hun leven. Theorieën die mensen tegen elkaar opzetten zijn giftig, destructief en getuigen van pyromanenpolitiek. Iets volop in brand steken en dan hard weg lopen….Als we dus de vlag kunnen omdraaien door de omvolkingstheorie te ontkrachten zou het makkelijk moeten zijn. Toch is het mooi om te zien dat ministers van CDA-huize volop het land in zijn gegaan en gaan. Om gewoon te spreken met leden en belangstellenden. Zoals Remkes al aangeeft: op de zeepkist.

Op pagina 6 van het rapport Remkes wordt Jumelet genoemd als de gedeputeerde die Remkes geweldig geholpen heeft met te begrijpen wat er gebeurd op het boerenerf:

Ik heb geprobeerd om bij het schrijven van deze denklijn rekening te houden met het gevoel dat leeft op het boerenerf en in de samenleving, met bijzondere aandacht voor het landelijk gebied. De door gedeputeerde Jumelet verzamelde 80 brieven van individuele agrarische ondernemers in Drenthe hielpen hier geweldig bij.

Stikstofgedeputeerde Jumelet kon deze brieven overhandigen omdat hij in gesprek en in contact bleef met de boeren in Drenthe. Hij kon die contacten inzetten ten behoeve van onderzoek van Remkes. Dialoog blijft van belang. Wij noemen ‘mit elkoar proaten’. Weer een advies van Remkes opgevolgd.

3. Blauw wit rood wordt weer rood-wit-blauw?

Zondag in december fietste ik naar de kerk en zag net voor de Beckerstraat in een zijstraatje vlaggen hangen. Twee huizen tegenover elkaar hadden allebei de vlag uit. Aan een kant van de straat de regenboog vredesvlag en aan de andere kant de omgekeerde Nederlandse vlag. Toen ik op oudejaarsdag weer ging kijken hing alleen de omgekeerde Nederlandse d’r nog…het mooie contrast kon ik dus niet vastleggen. Maar het is toch vreselijk dat buren zo (symbolisch?) tegen over elkaar staan. Hierbij dan maar een plaatje van de beide vlaggen:

Dit najaar las ik het boek ‘blauw wit rood’ van Karel Smouter. Een journalist voorheen actief in Oost-Nederland en geboren in Dalfsen. Hij was voorheen adjunct-hoofdredacteur van de Correspondent, nu is hij chef media bij NRC. Smouter schrijft zijn boek na aanleiding van de volgende zin uit het rapport van Johan Remkes (5 oktober 2022): ‘Er is een groeiende kloof tussen Randstad en landelijk gebied én tussen stad en platteland. [….]. Dit gevoel is moeilijk op papier te krijgen’.

Hij schrijft over ‘van wie is de Nederlandse identiteit’. ‘Van wie is het landschap’ en ‘van wie is de microfoon’. Dit zijn allemaal brandhaarden. Smouter noemt het zelfs een veenbrand. Dus een brand die je niet of nauwelijks ziet maar dan plotseling weer oplaait. Had dit voorkomen kunnen worden?

Luisteren is een hét centrale thema in de aanpak van Remkes. Dus daar wringt wel de schoen. Voor CDA zeker ook. Nu moeten we door intrinsieke motivatie, staat van de natuur en mogelijk nog wel het meest door de uitspraken van de rechter (of uit de EU) versneld aan de slag en ontstaat dus onrust. Dus waren we eerder begonnen dan waren we verder geweest. Liever ga ik nu niet in op de rol van bijvoorbeeld Henk Bleker. Claudia de Breij zei het wel aardig. Nu protesteren tegen een oplossing van iets wat je zelf veroorzaakt hebt?

Smouters gaat kort in op de mogelijk oplossingen. Dat is interessant voor de vraag ‘kunnen we de vlaggen nog weer omkeren’. Alle CDA-politici die ik ken zijn inmiddels overal het land in gegaan. Ook omdat Remkes stelde: de herkenning moet je omzetten in erkenning’. Letterlijk zie Remkes dat hij ‘wanhoop op het gezicht van heel redelijke mensen’ zag. En daarom moet er een oplossing gebouwd worden. Daar is m.i. een middenpartij voor nodig. Daarom ben ik op zoek naar oplossingen en daarom zijn de suggesties van Smouters interessant. Zijn oplossingen ook wel bluswater genoemd:

Depolariseer de democratie. Vooral door het clichématige beeld wat stedelingen en plattelanders van elkaar hebben. Zeker omdat stedelingen volgens plattelanders hen de wil willen opleggen. Stedelingen vinden plattelanders te behoudend. Een soort cultureel superioriteitsdenken en tegenreactie van verzet. Dat drijft ons uit elkaar. En daar profiteren bepaalde politieke partijen van. Zo krijg je pro-zwarte-piet, pro-boeren, pro-traditionele genderrollen wat tegenover antiracistisch, klimaatbewust en genderneutraal staat. De oplossing blijft: erkenning van elkaars verschillen. Iets meer tolerantie zoals we die in tijden van verzuiling hadden. Dan kunnen identiteiten ook minder goed tegen elkaar uitgespeeld worden. En dan kunnen we werken aan oplossingen. Volgens ‘Nieuwe Oogst’ in zomer 2022 wil ¾ van de boeren werken aan duurzame transitie! Overigens wel met inzet van kennis en kunde van de boer zelf. Die toch al door bijvoorbeeld droogte de gevolgen van klimaatverandering ervaart! Vertrouwen op de boeren dat is nodig en geen olie op het vuur van de polarisatie.
Verduurzaam de democratie. Let op juridisch gezien is er geen stikstofdiscussie meer. In EU ligt het ook allemaal al vast. De BBB speelt wel de kaart van twijfel zaaien. Daarmee denken boeren dat er nog iets te kiezen valt. En dat gaat rondom andere aspecten van klimaatadaptatie nog flink door de komende decennia. De Omtzigt-achtige vrienden (heel vage relatie) waarschuwen ook voor de technocratische tunnelvisie’. Belangrijk blijft het werken aan legitimiteit van het draagvlak. Inspraak voor de bühne zorgt voor groter wantrouwen. Daarvoor zou democratie innovatie nodig zijn. Burgerberaden of budgetcommissies als in Brazilië of online raadplegingen gelijk Taiwan stelt Smouters voor.
Organiseer een beter gesprek van de samenleving met zichzelf. De rol van de media wordt daar ook bij betrokken. Er is in Nederland iets van een mediakloof. De Hilversumse journalisten van bijvoorbeeld OP1 zijn al lang niet meer het enige kanaal voor de Nederlanders. De social media spelen een grote rol. Het online debat is volledig gepolariseerd. Smouters noemt het nog mooier getribaliseerd’. Je ontmoet in jouw bubbel alleen mensen van jouw ‘stam’ (Engels tribe). Al dan niet door algoritmes geholpen. Daarbij ‘niets reist zo gemakkelijk over het internet als desinformatie’. Daarmee heeft internet ons niet verbonden, maar verder uit elkaar gedreven. Onze samenleving verdient een beter gesprek met zichzelf! Zeker voor de zwijgende meerderheid die vertwijfeld in een stemhokje staat voeg ik daaraan toe. Daarvoor is deep democrazy wellicht interessant (zie mijn eerdere blog). En antagonistische gespreksvoering (standpunt van de ander verdedigen). En het socratisch gesprek (steeds vragen blijven stellen om beter vertrekpunt te krijgen). Gebruik daarvoor verplicht de handleiding voor online dialogen.

Handleiding voor online dialogen gaat dus een stap verder dan de oproep van Remkes: dialoog en zeepkisten. Dat is toch beetje jaren 60-70 van vorige eeuw. Online moeten dus ook beter met elkaar om leren gaan. Smouters schreef daar het volgende advies over:

extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dynamic.decorrespondent.nl/downloads/karel-smouter/karel-smouter-online-dialoog-een-handleiding.pdf

In het document drie hoofdregels:

Wees bereid je eigen veronderstellingen op te schorten;
Het gaat niet om gelijk hebben en niet om gelijk krijgen;
Elke dialoog begint met gelul over gelul

Dat geldt natuurlijk ook voor debatten in de raad van Hoogeveen ….

Smouters heeft nog een hele mooie zin in zijn boek welke politici ter harte moeten nemen. Zorg er voor zo zegt hij dat de burgers niet onderaan de trechter van de besluitvorming staan. Dat ze, zeker als het hun directe leefomgeving aangaat, meegenomen worden en input kunnen leveren. Dus niet zo als in het Gorcumse model. Het systeem Polis uit Taiwan is een optie. Daarmee worden burgers geconsulteerd. Dat doet niets af aan de verantwoordelijkheid van de gekozen volksvertegenwoordigers. En deze blijven keuzes maken en moeten deze kunnen uitleggen. Ook als het algemeen belang groter is dan het particulier belang. Politici moeten niet werken aan de populariteitsprijs. Zo komen Vos, Remkes, De Jonge en Smouters hier bij elkaar. Maar is dit fundamentee? Moet er ook fundamenteel iets veranderen? Ja, denk ik na het nodig gelezen te hebben van Rabbi Sacks. Ook fundamenteel moeten we anders naar ons land kijken. Dat noemt Sacks de politiek van hoop.

4. Politiek van hoop

De afgelopen vijftig jaar heerste de opvatting, gedeeld door politici ter linker- en rechterzijde, dat de samenleving wordt ondersteund door twee instituties, de markt en de overheid, respectievelijk de huizen van het individu en de staat. Dit heeft geleid tot de ineenstorting van instituties uit de derde sector, zoals het gezin en de gemeenschap, plaatsen waar we identiteit, betekenis, veiligheid en vertrouwen vinden.

In The Politics of Hope stelt Jonathan Sacks een nieuw begrip van de samenleving voor, gebaseerd op zowel convenanten als contracten. Dit, stelt hij, creëert een nieuwe politiek van verantwoordelijkheid waarin gezinnen, buurten, gemeenschappen, vrijwilligersorganisaties en religieuze groeperingen allemaal een rol spelen. Hoe, vraagt hij zich af, gaan we van sociale ineenstorting naar een politiek van hoop? Maar eerst…:

4.1 Wie is Rabbi Jonathan Sacks?

Voordat ik het boek rondom politiek van de hoop in duik. Wil ik altijd graag weten wie de bron is? Wie is of liever gezegd was Lord Jonathan Sacks? Ja, want hij was lid van de house of lords in de UK. Daarnaast de hoofd Rabbijn tot 2013 van de UK. En een wijze filosoof die naar de wereld van vandaag kijkt. Hij is helaas al overleden, daarom hij was.

Jonathan Henry Sacks werd geboren in de wijk Lambeth in Londen op 8 maart 1948, als zoon van de Poolse textielverkoper Louis David Sacks (overleden in 1996) en zijn Engelse vrouw Louisa (geboren Frumkin; 1919-2010), die uit een familie van vooraanstaande Joodse wijnhandelaren kwam. Hij had drie broers genaamd Brian, Alan en Eliot, die uiteindelijk allemaal aliyah maakten. Hij zei dat zijn vader niet “veel Joodse opvoeding” had.

Sacks begon zijn formele opleiding aan de St Mary’s Primary School en aan Christ’s College, Finchley. Hij voltooide zijn hogere opleiding aan Gonville en Caius College, Cambridge, waar hij een eersteklas honours degree (MA) in filosofie behaalde. Terwijl hij student was in Cambridge, reisde hij naar New York City, waar hij rabbijnen Joseph Soloveitchik en Menachem Mendel Schneerson ontmoette om een verscheidenheid aan kwesties met betrekking tot religie, geloof en filosofie te bespreken. Later schreef hij: “Rabbi Soloveitchik had me uitgedaagd om na te denken, Rabbi Schneerson had me uitgedaagd om te leiden.” Schneerson drong er bij Sacks op aan om de rabbijnse wijding te zoeken en het rabbinaat binnen te gaan. Sacks vervolgde vervolgens zijn postdoctorale studies aan New College, Oxford en King’s College London, waar hij promoveerde aan de Universiteit van Londen in 1982. Gelukkig niet op het St. Antony’s college…?

Hij schreef vele boeken en hield vele speeches. Zeker op de website van zijn erfenis is veel te vinden over het Joodse leven van deze rabbijn, filosoof en politicus. Leaders should never stop learning is zo’n mooie uitspraak op: Rabbi Lord Jonathan Sacks | Official Website (rabbisacks.org)

Mooie uitspraak: People not like us make us grow so hold out your hand for friendship

Ook zijn diverse speeches in tekeningen uitgewerkt. Deze bijvoorbeeld rondom de instroom van asielzoekers (lees vluchtelingen) in de Westerse wereld. Drie tegeltjes zitten in deze plaat. En steeds blijft de ‘common good’ voorbij komen. Al dat degene wat goed is voor de gemeenschap. Het is niet voor niets dat ik ‘fan’ ben van de common good economy of zoals Christiaan Felber schreef ‘De Gemeindewöhle Oekonomie’. Eigen belang overdragen aan ‘gemeenschappelijke goederen’. In Engels the common good. Samengevat voor het bedrijfsleven (links de marktproducten, rechts de common goods):

Voor meer informatie: Welcome (ecogood.org) (wel SDG’s, ook lokaal, het kan)

4.2 Wat is de politiek van hoop?

Het boek ‘politics of hope’ heeft beschreven hoe Sacks ons wil wijzen op wat fout ging in ons land en hoe we daar verandering in kunnen brengen. Er is ook een cartoonserie van gemaakt om het goed te kunnen volgen. Zeer aan te raden om dit te bekijken:

(24) Rabbi Sacks on The Politics of Hope | Rabbi Jonathan Sacks – YouTube

Sacks waarschuwt voor Zero Sum Games. Markt en overheid werken aan dergelijk ruileconomie waarbij altijd iemand moet inleveren. Hij pleit voor aandacht voor wat het noemt ‘social goods’, dat zijn zogenaamde non-zero sum games. Als ik deel krijg ik meer. Geen competitie, maar samenwerking. Social goods zijn vooral te vinden in de volgende voor ons leven zo belangrijke entiteiten:

Families
Gemeenschappen
Kerken
Goede doelen
Vrijwilligers organisaties

Sacks pleit in dat licht ook voor een impact economie. Bedrijfswaardering die niet via de V&W (verlies en winst), maar die via het ‘exacte impact-account’ verloopt. Sacks verwijst daarvoor naar Sir Ronald Cohen met de social impact economie. Meten van impact van economie, dus bij bedrijven en overheden hun impact op de gemeenschappen meten. Sluit interessant aan op de eerder genoemde. Ook maakt hij gebruik van boek van Raghuram Rajan. Een boek over de derde pijler in onze samenleving.

Sacks houdt ook een mooi betoog over alles met het woord ‘zelf’. Zelfmanagement, zelfontwikkeling enz. Het hoogtepunt van de zelf-gerichte-samenleving is voor hem de selfie….Centraal in zijn analyse staat dus ook dat we veel te veel op het Ik (the I) en te weinig op het wij (We / Us) gericht zijn. Samengevat ligt de wortel van crises volgens Sacks in individualisme, consumentisme en machtsvertoon, te klein leven, niet naar je essentie. De oplossing vindt hij in denken en leven in een groter geheel, en het verleiden van zijn gehoor daartoe. Typisch voor Sacks is het zo omdraaien van negatieve denkbeelden over religie dat religie ineens een antwoord vormt op een probleem. Wanneer bij terreur protest ontstaat tegen religieus fundamentalisme, zegt hij bijvoorbeeld dat religies juist ‘pas gevaarlijk worden als de fundamenten ervan worden vergeten’. Die fundamenten zijn liefde, het verwelkomen van vreemdelingen, twijfel, openheid van geest, ruimte bieden, heiligheid van leven, waardigheid, zeker geen machtsvertoon. Religie is zo ook het tegengif voor ‘de eeuw van hebzucht’, omdat het oproept tot verantwoordelijkheid nemen, fouten toegeven, verzoening, dankbaarheid en de aandacht richten op de ander, geïnspireerd door de joodse feesten en rituelen. Kenmerkend voor Sacks’ aanpak is de uitspraak dat hij liever geen wereldheerser zou zijn en die baan meteen zou teruggeven, omdat het al moeilijk genoeg is onszelf te beheersen, laat staan anderen. Maar net voor het opzeggen zou hij nog wel even de sjabbat invoeren als dag van rust, verfrissing en bezinning….oe,i leuke opgave voor Hoogeveners…die liever 7 dagen per week werken, winkelen of geen rust vinden. De kern van Sacks is dan ook; ‘De echte vuurproef voor een samenleving is niet de afwezigheid van crises, maar het antwoord op de vraag of we er cynisch en gedesillusioneerd uit tevoorschijn komen, of juist sterker dankzij onze hernieuwde toewijding aan hooggestemde idealen.’ Wat een mooie opdracht, ook in 2023. Wie daar ook wat over geschreven heeft is de frisse CDA-politicus: Henri Bontenbal.

5. Aan de slag met politiek van hoop (door Henri Bontenbal)

Beste lezer, lees a.u.b. nog even door. In het stuk van Henri over Sacks komen alle voorgaande stukken over FvD in Hoogeveen, Remkes, Smouters tot elkaar….het is m.i. de route die we moeten gaan. Henri Bontenbal schreef het volgende (het vet maken van teksten komt van mijn hand):

‘Op 7 november 2020 overleed de Britse rabbijn Jonathan Sacks. Sacks was iemand met gezag. Niet alleen omdat hij opperrabbijn was van een verband van orthodoxe joodse gemeenschappen in Groot-Brittannië, maar vooral vanwege zijn stem in het maatschappelijke debat. Sacks — theoloog, filosoof, politicus, hoogleraar, schrijver, spreker — schreef een groot aantal boeken, talloze artikelen en zijn video’s op Youtube waarin hij commentaar geeft op verschillende vraagstukken zijn populair.

Een belangrijke rode draad in het denken en spreken van Sacks is zijn zorg over de verschuiving van het ‘wij’ naar het ‘ik’ in onze samenleving, waardoor de maatschappelijke samenhang verdwijnt. Met als gevolg: populisme, doorgeschoten individualisme en marktdenken. Terwijl voor de grote maatschappelijke vraagstukken, zoals klimaatverandering, juist bezielde verbanden en een ‘wij’ nodig zijn (bijzonder juist hier komt de bezieling weer terug, dus juist niet mensen waar de ziel uit gezogen is, EJK)

De afgelopen weken las ik zijn boek ‘Een gebroken wereld heel maken — verantwoordelijk leven in tijden van crisis’. Een prachtig en inspirerend boek dat de rijkdom van het joodse denken op een overtuigende manier beschrijft. Het boek inspireert me, omdat Sacks op een indringende manier opschrijft op welke manier je in de politiek kunt staan. Kernpunt is zijn ‘ethiek van verantwoordelijkheid’: “Een van de meest kenmerkende en uitdagende ideeën van het jodendom is zijn ethiek van verantwoordelijkheid — de gedachte dat God ons uitnodigt om, zoals de rabbijnen het uitdrukken, ‘zijn partners in het scheppingswerk’ te zijn.”

Deze ethiek van verantwoordelijkheid werkt Sacks vervolgens uit in een ‘politiek van verantwoordelijkheid’. De tekst van Sacks is te mooi om niet wat uitgebreider te citeren:

“De eenentwintigste eeuw stelt de mensheid voor uitdaging op een schaal en van een omvang die elke oplossing lijkt te tarten. Ik noem de milieuproblemen: de opwarming van de aarde, de erosie van de biosfeer, de vernietiging van het regenwoud en de grootste uitroeiing van soorten sinds het begin van de beschaving. Ik noem de groeiende ongelijkheid tussen arm en rijk: in sommige delen van de wereld bestaat een overvloed van die alle dromen van vorige generaties overtreft; elders zijn naties en hele regio’s verwoest door armoede, ziekte, droogte, dakloosheid, analfabetisme en wanhoop.

Sacks geeft een lange beschrijving van alle problemen die we in de wereld zien en vervolgt dan:

“Deze problemen zijn zo omvangrijk, zo met elkaar verweven en wereldomvattend, dat zij de macht van nationale staten, zelfs van grootmachten als de Verenigde Staten en de Europese Unie, te boven gaan. Hoe kunnen jij en ik dan een verschil maken? Als individu zijn wij slechts een zandkorrel op het strand van de zee, een golf in de oceaan, stof aan de oppervlakte van de oneindigheid.”

Onze kleinheid in het licht van de grote wereldproblemen kan ons apathisch maken en ervoor zorgen dat we beschutting zoeken in onze kleine, veilige ruimten. Sommigen kiezen voor de ‘politiek van de wanhoop’. Maar Sacks pleit voor een tegenovergestelde reactie.

“Een politiek van wanhoop is de slechtste die er bestaat. Het gevoel van machteloosheid wordt maar al te gemakkelijk misbruikt door degenen die hongeren naar macht. Angst kan naar de ene kant snel omslaan in woede, razernij, geweld, xenofobie en paranoia, of naar de andere kant in verslagenheid en lafheid, moedeloosheid en berusting. (…) Het enige tegengif tegen angst is verantwoordelijkheid: de weigering te geloven dat we niets kunnen doen, de beslissing om nooit onze toevlucht te nemen tot het beschuldigen van anderen, waardoor we hen tot zondebok maken voor onze frustraties en angsten. Klagen is makkelijk: zeggen dat het de schuld van een ander is. Moed wordt geboren op het moment dat we besluiten om in plaats van te klagen persoonlijk protest aan te tekenen tegen het kwaad in de wereld door goed te doen, hoe onbeduidend ook. (…) Iedere goede daad, elk helend gebaar ontsteekt een kaars van hoop in een donkere wereld.”

Sacks plaatst tegenover de ‘politiek van de wanhoop’ geen ‘politiek van het optimisme’, maar een ‘politiek van verantwoordelijkheid’. Dat is een begrip dat mij erg aanspreekt — en velen binnen het CDA met mij. Het woord ‘verantwoordelijkheid’ betekent dat je antwoord geeft op de vraag om op het juiste moment naar voren te stappen en het goede te doen, met vallen en opstaan.

Het jaar 2020 was voor velen van ons een somber jaar. Wat 2021 ons brengt, weten we nog niet. Maar laten we elkaar inspireren om steeds weer te besluiten tot een ethiek en politiek van verantwoordelijkheid. Ik ben er van overtuigd dat de wereld daar een mooiere plek van wordt. De coronacrisis laat niet alleen zien dat we kwetsbaar zijn, maar ook dat wij mensen voor elkaar zorgen en solidair zijn. Dat moeten we meenemen naar 2021. Om het in de woorden van Sacks te zeggen:

“Als de wereld weer herstelt van de pandemie kunnen we onze samenlevingen weer opbouwen zoals ze waren, of we kunnen dit zeldzame moment gebruiken om onze structuren van ‘samen’ te verbeteren, een ‘samen’ dat verzwakt is geraakt door te veel najagen van onszelf. De keuze is aan ons, en het moment daarvoor is nu.”

Henri Bontenbal, 24 december 2020

De moeite waard is de TED talk die rabbijn Sacks gaf in 2017, ‘How we can face the future without fear’: https://www.youtube.com/watch?v=AMVgX8cXsHA’. Ik keek het helemaal uit. Wel goed om geconcentreerd te luisteren.

6. Slotwoord

Een bijzondere foto. Kunnen we weer tot elkaar komen? Juist door te werken aan ‘common goods’? Niet top-down maar bottum-up. Laten proberen te verbinden. In Hoogeveen en hopelijk straks in Drenthe en natuurlijk in Nederland. Geen reptielen, omvolking en verwerpen UN maar lokaal starten met verbinding….

Mooi voorbeeld van common good is voor mij HZVV. Als je blijdschap (bijvoorbeeld bij een kampioenschap) deelt, krijg je meer. Non-zero sum game. Hier op de foto, van rechts naar links: Willem Schraa (toen bestuurslid HZVV), Arjan Kleine (toen aanvoerder HZVV-1 en nu raadslid voor FvD) en ondergetekende (vaste organisator kampioensfeesten in jaren 00 bij HZVV). In de ‘common goods’ kunnen we onze verbinding vinden…dat is mijn hoop. Dus laten we werken aan politiek van hoop. Aan verantwoordelijkheid en geen wanhoop. Als ‘partners van onze God’. In samenwerking met elkaar, met WIJ en niet met IK. Beste uitdagingen, maar wel mooi om ook 2023 mee te beginnen….

EJK

Nog enige losse beelden: