Begin december gaat in Nederland de film Publieke Werken in première. Op 2 december in Hoogeveen. Helaas kan ik d’r niet bij zijn. En dat terwijl ‘publieke werken’ mij zeker bezig houden. Goed doen en toch netjes wat aan verdienen. Hoe doe je dat? Was dat ook niet het dilemma van de Vedders en de fam. Radijs…
Vast een prachtige film met Amsterdam en Hoogeveen in beeld
Ook ik neem, in september 2015, de trein naar Amsterdam, net als Walter Vedder ooit die reis gemaakt heeft. Ik steek in Amsterdam aangekomen het IJ over om deel te nemen aan het congres over Social Enterprises. Ik ben geïnteresseerd in het onderwerp omdat ik (a) bijzonder en innovatieve ondernemers in deze sector aan de slag zie, (b) ik graag werk aan kansen voor zwakkeren en (c) de WSW uit eindelijk anders worden en er moet dus alternatieven gezocht worden. Alternatieven die beter werken dan verplichtingen zoals de Quotumwet! En omdat het (weer) een lang stuk is: eerst een samenvatting!
EJK op het IJ
Samenvatting
Op het congres ‘Social Enterprise als businesspartner van de gemeente’ werd duidelijk dat gemeenten (met Amsterdam voorop) op allerlei manieren zich inzetten voor het starten en in stand houden van de zogenaamde social enterprises. Van het bezoek aan dit congres is dit verslag gemaakt. Op basis van hetgeen daar vernomen en hetgeen bestudeerd kon worden zijn ook enkele vragen voor het Hoogeveense college opgesteld gesteld (liggen inmiddels bij de Griffier). Allen om te bepalen (partij voor partij) wat willen wij in Hoogeveen met dit nieuwe maatschappelijke ondernemers fenomeen. Via de SER, BZK/RVO en andere gemeenten zoals Amsterdam zijn er mogelijkheden genoeg. Na de beantwoording van de technische vragen zal de CDA fractie zich beraden op vervolgstappen en willen wij graag de uitkomsten weer afstemmen met de andere fracties van de raad van Hoogeveen.
Inleiding en doelstelling
Afgelopen donderdag was ik bij het bovengenoemde gemeentecongres. Dit was de tweede versie van dit evenement. In 2014 hield men een dergelijk congres voor het eerst. Ik probeer met dit verslag zo neutraal mogelijk verslag te doen van deze bijeenkomst. Daar waar achtergrondinformatie online te vinden is zal ik me af doen met een link in het verslag. Zo bijvoorbeeld voor wat betreft het dagprogramma:
http://gemeentecongres.social-enterprise.nl/
Doelstelling van dit document is om de lezer te informeren over het congres en tevens om de gemeenteraad te inspireren om dit onderwerp op te pakken. Natuurlijk zijn er initiatieven in Hoogeveen, maar laat ook Hoogeveen een broedplaats van ‘social enterprises’ worden. Dat is een mooie wens die achter de deelname aan dit congres en dus ook dit verslag zit. De technische vragen zijn bedoeld om de situatie in Hoogeveen goed bloot te leggen, maar ook om raad, college en ambtelijke staf te attenderen wat op dit onderwerp in de wereld en ons land gebeurd.
Wat is een social enterprise?
Een social enterprise (verder SE) is een onderneming dat geld als een middel ziet en impact als doel heeft. Lees verder op:
http://social-enterprise.nl/portfolio/wat-is-een-social-enterprise/
Dat SE is toch niet zo bijzonder?
Natuurlijk hebben reguliere bedrijven, ook in Hoogeveen, sociale doelstellingen. De GR Alescon voorop. Zeker de participaties van Alescon als bijvoorbeeld Klaver parkeersystemen BV komen overeen met de definitie van de SE’s. Maar wellicht ook gewoon commerciële bedrijven die mede een sociaal doel nastreven. Echter de SE hebben winst maken, dividend uitkeren en aandeelhouderswaarde echt als secundair doel. Voor den Accountant een kleine aardverschuiving. En natuurlijk realiseer ik me ook wel dat er grote en kleine voorbeelden zijn van succesvolle commerciële ondernemers die daardoor maatschappelijke doelen hebben gediend. Maar het blijft een verschil neem je op voorhand ‘genoegen met genoeg’ of ga je voor winstmaximalisatie en kijk je daarna of je nog voldoende verdient hebt. Zeker als we het over ondernemers hebben die het nooit meer op krijgen in dit leven (en ik blijf er vanuit gaan dat we niets mee kunnen nemen daarna) dan is dat toch anders denken. Hoewel natuurlijk beide vormen van ondernemerschap zeer welkom zijn.
Wat een passie bij Willemijn Verloop
De dag werd geopend door Willemijn Verloop. Wat een passie. Wat een mooie vrouw (het gaat hier om de binnenkant). Willemijn kunt u kennen als oprichter van War Child. Passie voor een goed doel was haar niet vreemd. Zelf gaf zijn aan na zo veel jaar War Child het enthousiasme voor de NGO’s een beetje te zijn verloren. Zij beschreef ook die wereld met haar mindere kanten. Zij is met Mark Hillen (ex-partner van Accenture, echt een corporate consultant, econoom die ‘het licht gezien heeft’) de organisatie ‘social enterprise.nl’ begonnen. Inmiddels zijn er in Nederland 230 bedrijven lid van SE.nl Zie voor verder info http://social-enterprise.nl/
Hun slogan: verbeter de wereld, begin een bedrijf. Dat is bij mij wel blijven hangen!
Willemijn stond stil bij ‘aanbestedingsissues’, meten van sociaal rendement (impact instituut starten in Nederland), maar ook praktische zaken als werkkapitaal voor SE’s is een onderwerp. Willemijn riep op om in Nederland ook een de campagne ‘buy social’ te starten (zie UK campagne). Vooral omdat maar 35% van de mensen met een beperking aan het werk zijn…Daarom zet Socialenterprise.nl in op ‘impact first’.
Leuke cases van 2014 die het goed doen:
- Peer Administratie
- Binthout
- Afvalloont
- Dopper
- Rederij Kees
SER-rapport verschenen
Mariëtte Hamer (oud-TK-lid PvdA) komt als voorzitter van de SER hun rapport over SE presenteren. Asscher had de SER gevraagd een rapport te schrijven. Bewust de SER en NIET de WRR. In de SER zitten natuurlijk Wg’s, Wn’s en kroonleden. Daardoor verwachte de regering een meer afgewogen advies. Dit alles sluit natuurlijk aan op de ontwikkeling van de participatiewet. Volgens Hamer moeten in SE’s in Nederland ‘voorzichtig groeien’. Belangrijke aanbevelingen voor gemeenten:
- Gemeenten leer de SE’s kennen. Geef ze een kans bij aanbestedingen;
- Binnen bestaande regelgeving blijkt veel meer te kunnen dan we denken;
- Doorbreek ook schotten die blijkbaar bestaan binnen gemeenten;
- Stel binnen de gemeente een aanspreekpunt voor en over SE’s in;
- Deel ervaringen tussen gemeenten, inspireer elkaar.
Ook had zijn paar adviezen voor de SE-ondernemers:
- Zorg dat je kennis krijgt van de gemeente, hoe het werkt en wie je moet hebben. Gemeent ontoegankelijk begin dan bij college of zelfs de raad;
- Ondersteun de gemeente door je impact goed zichtbaar te maken.
Mevrouw Hamer wees er wel op dat ook met MVO de SER lang bezig geweest is, dat ook de SE tijd gegund moet worden. Het SER rapport en haar aanbevelingen liggen nu bij de regering en alle andere betrokkenen zoals gemeenten.
CIC en BV-recht
In de bijpraatsessie van Willemijn Verloop en Mark Hillen (beide van Social Enterprise.nl) ging het vooral over de obstakels die SE-ondernemers tegenkomen. Een lang gekoesterde wens van W&M was dat in Nederland de rechtspersoon CIC wordt ingevoerd. In de UK heeft men al 10 jaar een Ltd-vorm met de speciale kenmerken van een ‘maatschappelijke onderneming’. CIC staat voor Community Interested Company. Onderneming van maatschappelijk belang. Zelf ben ik daar wel enthousiast over. Ik besprak het op 18 september ook met Franc Wilmink (notaris te Hoogeveen en tot februari 2015 voorzitter landelijke notarissenvereniging de KNB). Hij stelde eerst: een CIC kunnen wij via statuten in Nederland ook regelen middels een BV of een stichting. Maar verder in de discussie kwam hij ook tot inzicht dat er verschillen zijn die via een CIC beter tot uitdrukking kunnen worden gebracht denk bijvoorbeeld aan de ‘zekerheid’ ten aanzien van dividendpolitiek. In een CIC mag maximaal 1/3 uitgekeerd worden aan de aandeelhouder(s). Kortom het wordt tijd voor een BV met een ANBI of SE-status. Leuke uitdaging voor onze TK-leden…Hillen riep wel op om niet de UK te kopiëren, maar een variant te ontwikkelen die past bij Nederland.
In de groep zat een ondernemer met een IT-bedrijf met autistische mensen (ik denk dat het Carapax BV is). Hij had een heel gevecht achter de rug met de financier van zijn inmiddels sterk gegroeide bedrijf. Zijn adviseur had een constructie bedacht: mensen werken in een BV, deze aandelen zijn in handen van een holding. De holding kent hem als DGA. De maatschappelijke impact wordt ‘bewaakt’ doordat naast deze traditionele bedrijfsstructuur een stichting is geplaatst met 1 prioriteitsaandeel. De rechten van dat aandeel liggen vast in de aandeelhoudersovereenkomst. In de stichting zitten 3 derden. Inmiddels 2 ingevuld zo vertelde hij mij achteraf: een hoogleraar en een autisme-specialist. Hij zocht nog een derde. Hij was het eens met mijn stelling dat dit voor de buitenwereld of bijvoorbeeld een inkoper bij een gemeente best een hele klus was om te zien dat we hier met een SE te maken hebben. Hij zuchtte…
Businesscase-denken
Hoewel marktwerking bij SE’s vaak wel iets anders werk dan bij commerciële bedrijven is businesscase-denken helemaal niet zo verkeerd. Zo beschreeft Mark Hillen de cases van een gemeente waar alle ingezamelde kleding naar een bedrijf in Polen verkocht werd. Dit leverde 30ct per kg meer op dan het naar een SE in Nederland verplaatsen. Maar dit was micro gedacht. Door dat dit SE bedrijf mensen met beperkt of afstand aan het werk hielp waren en 20 fte’s die niet meer gebruik maakten van de € 15.000 direct en € X indirecte kosten die ergens een gemeente moest ophoesten. Daarmee werd de businesscase zeker in de gemeente waar deze SE opereerde even omgedraaid.
Wethouder van uitzondering
Tijdens de sessie van W&M kwam ook de wethouder van Stichtse Vecht de heer Jaap Verkroos aan het woord. Hij ging kort op de vele mogelijkheden die WEL bestaan ondanks aanbestedingsregels en rechtmatigheidsaspecten. En passant nam hij nog even accountants en juristen op de korrel. Tijdens het gesprek kwam aan de orde dat Verkroos één van die wethouders in Nederland is die wel buiten de geëigende paden durft te gaan. De vergadering riep op om in ieder gemeente te komen tot ‘een wethouder van uitzondering’. Het politiek/bestuurlijke aanspreekpunt om te kijken of iets qua regels juist wel kan. Verkroos werd ter plaatse benoemd tot voorzitter van dit nog op te richten wethouders overleg.
Voorbeeldcases
Tijdens de dag kamen 6 voorbeeldcases zich kort presenteren. Allemaal zeer inspirerend. Natuurlijk kregen we de impact en de (financiële) cijfers d’r niet bij, maar er is wel hoop voor de toekomst van deze SE’s:
- Roetz (oude fietsen als nieuw in de markt zetten, wil graag aan gemeente leveren);
- Schoongewoon
- 1%-club
Kajsa Ollogren (wethouder economische zaken A’dam / D’66)
O, mag ik zelfs 15 minuten spreken was voor mij niet de beste openingszin. Maar deze wethouder gaat wel voor Amsterdam als de no 1 stad voor SE’s. Zij hebben deze week in het college het actieplan aan genomen. Amsterdam kent al vanaf de middeleeuwen sociaal entrepreneurs. Als voorbeeld noemde Kajsa:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Sarphati
Voor meer info over het actieplan:
Amsterdam wil in veel gevallen de launching customer van een SE zijn…mooie gedachte voor Hoogeveen?
Arjo Klamer
Tenslotte bezocht ik een lezing van Arjo Klamer. Hoogleraar (hij geeft college en zit in het college) en wethouder te Hilversum. Klamer nam ons mee in zijn overdenkingen: bestuurlijk logica overheerst (het rechtmatigheidsdenken), we hebben een tijd gedacht dat markt logica alles ging oplossen. Dus gingen of gaan we alles uitbesteden aan de markt. Verkopen overheidsbedrijven aan de markt. Maar we zijn de sociale logica vergeten. Tussen deze drie dimensies zoeken we het nieuwe evenwicht. Zijn verhaal en zijn wijze van debatteren in collegevorm spraken me aan. Hij raakte me kwijt toen hij over de volledige werkgelegenheid begon. Japan als voorbeeld: op elk dek van de parkeergarage staat een mannetje om de route te wijzen. Bij de pomp staan 4 man om je auto af te tanken, schoon te maken en andere zaken te regelen. Hij was weinig gecharmeerd van mijn interruptie dat ik er een erg Oost-Europees gevoel bij kreeg en de Social Enterprise niet wilde zien als de legitimatie voor inefficiënties.
Maatschappelijk aanbesteden
De RVO van BZK (voor iemand die toch als 25 jaar met ondernemers werkt was het bijzonder te ontdekken dat wij een Rijksdienst Voor Ondernemen hebben) heeft een aantal notities opgesteld over hoe ondernemingen en overheden aan de slag kunnen gaan met Maatschappelijk Aanbesteden. De volgende documenten zijn in mijn bezit:
- Tijdschrift over maatschappelijk aanbesteden;
- Leaflet ‘maatschappelijk aanbesteden’
- Leaflet ‘juridische aspecten van maatschappelijk aanbesteden’
http://www.maatschappelijkaanbesteden.nl/content.php?var_content=35
Dit alles onder de doelstelling ‘minder overheid, meer samenleving’. Een zeer interessante stelling waar we hopelijk in deze coalitieperiode nog eens fundamenteel met de raad van Hoogeveen een debat over kunnen voeren. Een mooie spring-off van het congres ‘SE als businesspartner voor de gemeente’. Overheid die social ondernemen zo veel mogelijk faciliteert, dat is een mooi streven. De ondernemers moeten ondernemen! Dus ook nu kunnen we afsluiten met: Hoogeveen aan de slag!
Raakvlakken:
Het onderwerp Social Enterprises heeft zoveel raakvlakken. Daarmee is het best complex. We noemen:
- Fiscaal
- Ondernemerschap
- Onderwijsinstellingen
- Innovatie
- MVO en MVO-organisaties zoals ‘de Nederlandse uitdaging’.
- Goede doelen
- Micro-krediet
- Impactfinanciers
- Gemeentelijk beleid en aanbestedingsregels
- Governance publiek-privaat
- SROI
- Crowdfunding of zelfs civil crowdfunding
- Duurzaamheid
- Cradle2cradle
- Burgerparticipatie zoals bewonersbedrijven of zelfs onze Smederijen.
- Burgerinitiatieven (van burgerinitiatief naar sociaal bedrijf is zo’n beweging)
Maar waar men wil, kan het.