Donderdag 10 november was het ‘hoogtepunt’ van het politieke jaar. Waarschijnlijk alleen voor politici, maar toch raakt het alle inwoners. In dit blogje blik ik terug. Onder titel routekaart en bulldozers. Met natuurlijk aandacht voor brede welvaart….
Iedereen prees de goede sfeer en de saamhorigheid van de Hoogeveense raad op deze donderdagavond. Toch heel anders dan in 2020 of zelfs in 2021. Veel gebezigde uitspraak is overigens nog wel over ‘oud zeer’ en het inmiddels verdwijnen daarvan. Hoewel ik in het hart van de strijd functioneerde, heb ik nooit last gehad van oud of nieuw zeer. Ik stond gewoon ergens voor en als professional vond ik het echt tijd om in te grijpen. En ja, bij slechte prestaties wordt er wel eens een trainer ontslagen. Ook in mijn tijd als bestuurder bij HZVV moest dat wel eens. Natuurlijk stond ik die zelfde dag of in dezelfde week bij Jan Smid of André Blom op de stoep om even bij te praten. Ik zag er ook nooit iets persoonlijks is. Nu is er wel een verschil, trainers zijn onderdeel van ‘jouw’ stam. In de politiek doen zich wel oude en nieuwe tribale verschillen voor. Ons oerinstinct als jagers op de savanne die als stam moesten overleven zit toch diep in ons. Schrijver Opmeer en psycholoog van Vugt stellen dan ook heel mooi in hun boek FC Sapiens dat het beter is om te gaan voetballen dan oorlog te voeren. Ze citeren W.F. Hermans als die zich afvraagt of voetbal oorlog kan vervangen. Voetbal kanaliseert de instincten en alle onwenselijke gedragingen die voortkomen uit de primitieve stammenstrijd. Wel zonder bloedvergieten dat wel. Deze goede sfeer komt doordat er een nieuwe (paarse) coalitie is gevormd. Ik realiseer me dat stammen met hun eigen clubkleuren bij vermenging van kleuren wel bevreesd zijn voor hun identiteit. Maar als we blauw, lichtblauw, rood en geel vermengen dan ontstaat de kleur bruin. Deze kleur ligt niet zo heel goed. D.w.z. als je niet tot de supporters van FC Sankt Pauli behoord. Daarom maar paars. Deze paarse coalitie ondanks fundamentele verschillen vind elkaar (via whatsapp wellicht) gemakkelijk. Hoewel….de onduidelijke oplossing van de € 1,95 mln voor afronding van de Hoofdstraatverbouwing laat ook zien dat paars verschillende inzichten heeft. Dat mag tegenwoordig gelukkig ook weer. En dat maakt politiek in Hoogeveen veel interessanter. De bestuurderspartijen van het verleden konden dat moeilijker op brengen. Zeker in 2018-2020 hielden coalitiepartijen elkaar angstvallig in de gaten….huidige partijen VVD en PvdA hebben volgens best veel invloed op de paarse meningen en het is dan mooi om te zien dat PvdA j.l. donderdag voor inhoud boven coalitie-druk kiest en dat hun coalitie-collega’s hen die ruimte bieden. Dit zagen we bij de motie ‘doorpakken met armoedebestrijding’ een gewaardeerd ‘stokpaardje’ van CDA-fractievoorzitter Femke Koekoek.
Oude politiek en routekaarten
Toch kunnen we ons niet helemaal onttrekken aan ‘de oude politiek’. Sinds 2014 heb ik ervaren dat politieke partijen en vooral bestuurders wel eens erg op zien tegen al te concrete verplichtingen. Deadlines bij toezeggingen afspreken is vrij lastig. Natuurlijk ook omdat bestuurders altijd een dubbele onderhandeling moeten voeren. Eerst met hun politieke medebestuurders in de raad en dan nog een keer met de gemeentesecretaris, zijn MT of strategisch beleidscentrum om het voorgenomen beleid uitgevoerd te krijgen. De dubbele onderhandeling maakt dat de bestuurder bij de eerste onderhandeling altijd beducht is om te veel te beloven omdat er vervolgens nog een tweede ronde volgt. En daarbij geld het principe van schaarste. Zowel als het gaat om geld of om handen aan het dek. Dus de personele bezetting. Het eerste lijkt meer en meer een minder groot probleem. Daarover zo meer, maar het tweede is ook te doorbreken. Ik geloof en ben overtuigt van het missie-gericht werken en het zo in richten van werk dat iemand zichzelf kan zien groeien. Misschien wel naar een 100.000+ gemeente, maar toch vooral in (menselijke) kwaliteiten. Echter de grootste invloed, zeker bij de generatie X is het bijdragen aan het grotere goed. Dat kan alleen als je een grotere missie nastreeft, duidelijk maakt waar je staat, je doelen stelt en viert als je die doelen haalt. Daarom geloof ik sterk in de toegevoegde waarde van het project ‘Hoogeveense Brede Welvaart Initiatief’. Daarna daar meer over.
Alle goede sfeer en rekening houdende met de dubbele onderhandeling en daarmee de angst voor te concrete toezeggingen was wel een opvallende situatie aan de orde. De discussie over ‘de routekaart’. Collega Marin Rutgers van D66 zag daar een trend in en ja, ik moet toegeven het was opvallend hoe het college meerdere keren (ook bij actieplan armoedebestrijding) de deur naar concretisering en meetbaarheid dicht sloeg. Nog opvallender was dat bij ‘haast u met verduurzaming van gemeentelijke gebouwen’. Een amendement in tekst en niet in geld, maar wel één waar iedereen met gezond verstand van kon zien dat het een goede zaak was. We hebben best middelen beschikbaar, we zien de energielasten sky high gaan en we willen iets doen aan onze CO-2-footprint. In het debat op 27 oktober was er een ruime meerderheid. Het was zelfs zo voor de hand liggend dat iedereen wel enthousiast leek over dit amendement. Enkeling uit de coalitie maakte er daarbij op 27 oktober een wat schampere opmerking over dit amendement en daarmee werd dit wezenlijke amendement een beetje weggezet als een open deur. En het intrappen van open deuren daar ben ik niet zo van. Dus daarom nog maar eens gekeken naar:
- Hoe leeft dat bij de verschillende uitvoerders in het gemeentehuis bij financiën en bij technische zaken;
- Hoe kunnen we deze schijnbare open deur wat meer pit geven en het college wat concreter laten worden.
- Hoe doen andere gemeenten dat?
Ad a. Binnen het gemeentehuis en de organisatie proefden wij een goede sense of urgency en een sterke behoefte aan duidelijkheid. Om op financiën te sturen en om de juiste onderhouds- of investeringsbeslissingen te nemen. Behoefte aan een stip op de horizon en vermelding wat er op de weg daarna toe precies zou moeten worden gedaan. Neem nu eens beslissingen zodat wij weten waar we aan toe zijn zo zei iemand die wij in ons uitgebreide netwerk in de gemeentelijke organisatie tegen het lijf liepen (al dan niet toevallig).
Ad b. Als dit amendement inderdaad te open, te gemakkelijk en te weinig concreet was moesten we deze maar iets aanscherpen was mijn gedachte.
Ad c. Bij andere gemeenten zagen wij dat men een routekaart voor verduurzaming maakte. Een routekaart is een soort planning, een stappenplan, een overzicht van de gebouwen die als eerste aan de beurt zouden komen, wanneer en wellicht zelfs hoeveel geld daarmee gemoeid zou zijn.
RVO heeft dit fenomeen la jaren geleden helemaal uitgewerkt en een sjabloon voor zo’n kaart kun je zo downloaden van de RVO-website. Voor meer info lees: Routekaart voor verduurzamen gemeentelijk vastgoed (rvo.nl).
Verhoudingen raad-college-ambtelijke organisatie
Even tussen door popt dit onderwerp op. De wethouder Reneman was enigszins ongemakkelijk of zelfs ongelukkig met feit dat uit de organisatie reacties richting raad in dit geval CDA en GL gingen. Zij opmerking in deze is brandstof voor meer discussie. Als we er vanuit gaan dat alle drie de gremia strijden voor hetzelfde gemeenschappelijke doen en als je je realiseert dat door familiebanden, vriendschappen of toevallige ontmoetingen in kerk, sport, muziekvereniging of zelfs op de Hoofdstraat dat iedereen iedereen kent, dan zou je daar niet zwaar aan moeten tillen. Je zou er juist kracht uit moeten kunnen halen en zelfs uit kunnen gaan van ‘samen kom je verder’. Het ongemakkelijke komt er van als je als college niet helemaal zeker bent van je keuzes, verhouding of argumenten.
Routekaart onbespreekbaar
Zowel in de voorbereiding met CU-woordvoerder Koen Meesters als in het debat in de raad werd duidelijk dat men een wat algemene, minder concrete tekst prima vond. Het doel was immers iedereen het over eens: dat moest worden nagestreefd. Echter een concretisering middels een routekaart. Iets wat door RVO en VNG wordt voorgedragen en als zo’n jaar of 3 bij veel gemeenten handig wordt gebruikt, dat was echt een brug te ver. Zelf aanpassing naar het woord ‘planning’ wat niet de handrijking die men wilde doen. Wij moesten maar terug naar de oorsrongelijke tekst. Dat is raar onderhandelen. Je doet en handrijking, maar de andere partij zegt wij doen niets. Terug naar oorsprongelijke bod. Dat werkt zo niet in de wereld van mediation. Dus de coalitiepartijen stonden blijkbaar onder druk om dat niet te accepteren. Het moest niet te concreet. Wel verduurzaming prediken, maar graag in ons eigen tempo en met onze eigen methoden. De amendementopstellers mochten niet op de stoel van uitvoering gaan zitten. Dat leek in het debat toch vooral een eufemisme voor maak het niet te concreet. Dus was dit de uitslag….tegenstemmers in gezelschap van klimaatontkenners…
Risicoanalyse
Dat ik (ondanks mijn redelijke ervaring met cijfers) moeite had om met deze begroting in de hand de goede beslissingen te nemen voor Hoogeveen was intern al weken duidelijk. Bij de motie ‘uitbreiding risico-paragraaf’ vond ik het daarom wel gepast een stemverklaring te geven. Deze krijgt van mij inmiddels de titel ‘wordt geen bulldozer’. Tekst volgt hieronder. Maar wat was de aanleiding voor deze stemverklaring? Hoogeveen is na 2020 flink boven-jan. De reserves groeien als kool. De voorspellingen worden daarbij ook nog keer op keer overtroffen. Eigenlijk kunnen we wel zeggen: leuk dat begroten, maar we kunnen al 6-7 jaar helemaal geen grip krijgen op deze voorspelling. Hierbij mijn analyse op één A4. Een analyse die ik maandag 31 oktober en zaterdag 5 november deelde met Hanke Bruins Slot en haar PA Donato Collona. De kern: gemeenten kunnen helemaal niet sturen op hun financiën. Stabiliteit is ver te zoeken! Doe daar iets aan bij BZ.
De grijze blokjes zijn miljoenen uit de begrotingen en de rode werkelijk verlies en de groene werkelijke winsten. Die van 2022 is een voorspelling. Per september is de voorspelling 16 mln winst. Als je al deze begroting en realisaties met elkaar per jaar vergelijkt, je rekent de jaarlijkse afwijking uit en telt deze op dan kom je cumulatief aan 11.103% aan afwijkingen. Dan rijst de vraag: kun je überhaupt wel sturen op de begrotingen van een gemeente en van de gemeente Hoogeveen in het bijzonder. Die vraag van mij ligt dus bij ministerie van BZ. Het resultaat 2022 en vermoedelijk ook 2023 e.v. zullen flink afwijken en is dat positief of negatief? Wie zal het zeggen. De risicoanalyse besteed daar aandacht aan, maar echt concreet wordt het niet gemaakt. Hoe zit het met de afwijkende inflatie-cijfers? Claims? Of noodzakelijke investeringen. De begroting 2023 sluit met 3,6 plus, maar er wordt al 2,7 mln aangekondigd aan nieuwe beleid en de september circulaire geeft aan 3,9 mln meer. O ja en naast al die onduidelijke risico’s waar wel of niet rekening mee is gehouden is er nog ‘het ravijnjaar’. Daar dan ook meer eens actie opgezet. De minister geeft het volgende aan:
In onderstaande brief schrijf de minister van BZ dat ze in het voorjaar van 2023 met de staatsecretaris meer duidelijkheid wil geven over de nieuwe financieringssystematiek. In aanloop naar die nieuwe financieringssystematiek is er voor 2026 dus wel al 1,1 miljard euro beschikbaar gesteld om het ‘ravijnjaar’ te dempen. In de context van het koopkrachtpakket was dit geen vanzelfsprekendheid.
Kortom de mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat men vreest…..Dat past niet bij prudent bestuur. De raad moet veel meer zicht hebben of ze wel of niet de goede uitgangspositie hanteert en of rekening is gehouden met de grootste risico’s? En als dat gebeurt is dan is de vraag welk middelen staan ont beschikking voor noodzakelijke investeringen (bijvoorbeeld in verduurzaming van gebouwen of noodfonds voor sport en cultuur). Vanaf een bepaald punt is geld op de bank niet in het belang van de inwoners van Hoogeveen. Hadden we geen Tamboer aangelegd, geen activum, sportpark bentinckspark of kunstgras in de dorpen dan hadden mensen minder genoten van deze faciliteiten en was hun brede welvaart weer minder geweest. Kortom we zoeken balans tussen weerstandvermogen en investeringen. En dat kan ik met deze begroting niet goed doen. Getuige de houding op sommige punten door college hebben zij daar ook moeite mee….als kritische vriend van dit college zag ik het als mijn taak om daar de vinger op te leggen middels een stemverklaring…:helaas dacht niet iedereen d’r zo over….
Stemverklaring: wordt geen bulldozer
Voorzitter,
Ondergetekende heeft geworsteld met deze begroting. Een begroting is namelijk het instrument om als volksvertegenwoordigers goede afwegingen mee te maken. Nu ruim 2 jaar na schone lei ligt er een begroting met grotere algemene reserve dan in 2017. Met een algemene reserve die voorspelt over de 53 mln gaat en verwacht (gemrap II is met bijna 16 mln overschot ook erg hoopvol) een reserve van 60 of meer miljoen. Wij voorspellen bij huidige ongewijzigde beleid dat dit meer dan 60 mln gaat worden. Grootste reserve in Hoogeveen ooit.
Voorzitter eerder vandaag zei ik geld is een middel om Bruto Hoogeveens geluk te vergroten. Zo zie ik dat ook echt. Maar bij dat alles ben ik realist genoeg om me te beseffen dat we een goed weerstandsvermogen nodig hebben. De resultaten van de gemeente Hoogeveen zijn totaal niet stabiel over de afgelopen 7 jaar. Wij hebben laatste 6 boekjaren begroting met realisatie vergeleken. De cumulatieve afwijking over deze 6 jaar (per saldo) is 11.103%. Wat nog veel erger is de realisaties wijken ook gigantisch af van de november cijfers of gemrap II.
Vorige week mochten we dat ook aankaarten bij de minister van Binnenlandse zaken. Zij geeft aan dat ze de komende jaren echt aan de stabiliteit werkt en dat ze ook met een oplossing voor het ravijnjaar komt.
Voorzitter deze begroting is hopelijk niet een toevoeging aan dat extreem hoge percentage afwijking begroting met realisatie. Want dan laten we structurele verbeteringen voor onze inwoners liggen.
College gaf op 27 okt aan dat veel zaken doorgeschoven moeten worden naar kaderbrief 24 en daarom is deze motie aangepast. Wij blijven wel oproepen om goed gefundeerd te werken aan in kaart brengen van risico’s. Natuurlijk kunt u geen toekomst voorstellen, maar u kunt echt wel veel beter dan u nu doet de raad, middels een begroting, informeren. En wel zodat wij veel beter afgewogen het geld in de spaarpot van de algemene reserve laten zitten of in kunnen zetten voor onze inwoners.
Wethouder Reneman zei het op 27 oktober volkomen duidelijk: we gaan nu over naar een genuanceerde wereld. Veel is vooruitgeschoven en veel zaken wachten al even. Daarom steunen we deze motie en roepen op tot concrete stappen.
Voorzitter wij spreken daarbij de hoop uit dat wij na een dakdekkerscollege nu NIET te maken krijgen met een bulldozercollege. U weet wel zo’n machine van 50 ton waarmee je zaken maar vooruit blijft schuiven.
EJK
De zwaargewichten van het college: Derk Reneman en Jan Zwiers. Met mijn cadeau als reminder ‘word geen bulldozer’
Naschrift stemverklaring
Een bulldozercollege is de metafoor voor een college wat zaken voor zich uit blijft schuiven. Die geen beslissingen kan of durft te nemen. Een college wat maar blijft sparen zonder dat gesteld is wanneer voldoende geld in de kas zit?
In januari 2020 trok ik stevig aan de bel bij toenmalige penningmeester van Hoogeveen, de sympathieke Jakob van der Heide. Het vervolg kennen de meesten en sommigen kennen ook de details, anderen blijven bij Schone Lei hangen. Bij de behandeling van de pitches op 27 oktober vroeg ik de meesten of ze nog Schone Lei volgenden? Velen antwoorden daarbij positief. Echter compliment voor collega Pullen die wel afscheid durft te nemen van Schone Lei -zie 27 okt. Vragenronde na behandeling pitch CU. Het is tijd om verder te gaan om verder te kijken en niet te blijven hangen. Zeker niet in sentiment of rancune, immers in 2020 stonden we met het water aan de financiële lippen, toen moest er gewoon in gegrepen worden. Dat iedereen hier zeer dramatisch over deed of doet gaat mij niet aan. Financieel in control zijn vraagt soms harde beslissingen. Zoals het wegsturen van nota bene je eigen wethouder.
In de wandelgangen rondom de minister wordt gesproken over nieuwe belastingstelsels. Zou daar graag fundamenteel naar willen kijken. En werd door zeer deskundige op dit vlak nogmaals gewezen op het eerder door mij aangehaalde systeem uit de VS. OZB-tarieven categoriseren op basis van waarde van het vastgoed. Daarbij zou ik nog graag categorieën maken voor inkomens. Kortom complexer, maar met stand van IT anno vandaag moet dat toch kunnen….
Hoe nu verder met brede welvaart?
Ik ben warm pleitbezorger van toepassen van ‘Brede Welvaart’. In Hoogeveen en in heel Drenthe. Sommige dragen zelfs de daaraan verwante Duurzame Ontwikkel Doelen van de VN uit. Een toch gerespecteerde organisatie. Daarom even de (complete) tekst zoals opgesteld voor toelichting op intrekking ‘motie brede welvaart 2.0’.
Het CDA is zich terdege bewust van het feit dat: de rentmeester niet de uitbater is. En dat het onze taak is de wereld betere door te geven dan hoe wij haar ontvangen hebben. Wij doen dat oprecht vanuit een meer dan politieke overtuiging. Wij zouden dat in Hoogeveen willen doen door doelen te stellen en door te sturen op brede welvaart. Wij zijn er van overtuigt dat de aanpak ‘what gets measured gets done’ kan werken. Wij zijn dan ook niet tegen meten.
In 2021 en ook nu weer dachten wij dat te moeten doen door te werken binnen onze methode van amendementen, moties en debat en dergelijke. Wij zijn de heer Vos van FvD ook dankbaar dat hij ons nog eens aan het denken zette of dit niet te veel systeemdenken was. Misschien is dat wel de fout die we veelal maken. We willen de grote opgaven van deze wereld binnen het bestaande systeem oplossen. En dat terwijl we een heel andere systeem, een heel ander economisch denken nodig hebben. Niet een denken waarbij geluk uitgedrukt wordt in euro’s. Geld is een middel om te werken aan hoger Bruto Hoogeveens Geluk. Dat BHG kun je naar onze mening heel goed sturen via brede welvaart, maar realiseren ons dat we dat niet via een systemische methode moeten proberen af te dwingen.
Daarom trekken wij deze motie in en roepen u, niet als CDA, maar als Aaf-Tineke, Femke, Annette, Bert, Haaije, Erik-Jan en Harrie op om mee te doen met het Hoogeveens Brede Welvaart Initiatief. En dat is niet een oproep voor u als raad, maar ook voor college, ambtelijke organisatie, inwoners en allen die de wereld beter willen doorgeven dan zij haar gekregen heeft. Alleen die zich rentmeester van de planeet en haar inwoners voelt.
O ja, desgewenst kunt u van ons een SDG-speldje krijgen om te laten zien dat u doel nastreeft om het bruto Hoogeveens gelukt te vergroten, daarvoor hoeven wij niet naar Zwitserland (Davos), dat kunnen we gewoon gezamenlijk in Hoogeveen oppakken.
[Deze tekst had ik willen uitspreken, maar kon zo snel het niet vinden dus deed het uit het hoofd met als gevolg dat veel korter was en toch zelfde uitkomst had].