Aan het werk met verschillende stoelen is een blog uit december 2019. Ik zag dat ik deze nog nooit gepubliceerd had. Daarom alsnog.  Let wel dit is geschreven ver voor de bestuurscrisis 2020…! En zeker voorafgaande aan de formatie 2022, waarbij de ARP-opvolgers maar even moesten wachten. Hoogeveens paars-geel werd gestart! 

Verslag van heidag 6 december 2019

De ‘regeerperiode 2018-2022’ is zeer onrustig begonnen. Er zijn verschillende oorzaken. Voor mezelf probeer ik de zaken op een rij te krijgen. Eerst wat analyse dan verder kijken. Eigenlijk is Jasper Loots voor de leeuwen gegooid op deze vrijdag. En wel op een moment dat de VS-index van Hoogeveen nog (net) niet op de 0-lijn is aangekomen. Dus nog wel een moeilijk moment. Wel Ieuk om instappen……………………………………. volop ruimte voor verbetering.

Jasper Loots

‘Evalueer de bron’ heb ik altijd geleerd. Wie is dan deze Jasper die ons verder zou kunnen helpen? Op zijn site schrijft hij: Jasper Loots adviseert en traint volksvertegenwoordigers en bestuurders. Schrijft en debatteert over democratie en openbaar bestuur. Werkt voor gemeenten, provincies en waterschappen. Hij schrijft mooie woorden over zijn werk op deze site. Daarin zie ik een adviseur van de nuance, van evenwicht zoeken en dus is zijn voorliefde voor koorddansen begrijpelijk. Dé sport waarin evenwicht vinden van levensbelang is. Op zijn site ‘groeten uit kaarten’ van alle gemeenten waarvoor hij heeft mogen werken. Groeten uit Hoogeveen is per mail toegezonden.

Leuk om de ontwikkeling van Hoogeveen middels deze kaarten te zien. Iets voor een andere blog.

Dit schrijft hij over democratie: democratie is per definitie onvolmaakt. We hebben er te weinig of genoeg van. De afstand tussen kiezers en gekozenen is te groot of juist te klein. Politici stellen te veel of te weinig vragen. Bestuurders nemen onvoldoende of onverantwoorde risico’s. Dat koorddansen fascineert mij al jaren. Ik heb het onderzocht en gedoceerd, als universitair docent1 ‘politiek en parlement’. Sinds 2009 werk ik als trainer, adviseur en onderzoeker. Tot 2013 als directeur van onderzoek- en adviesbureau Necker van Naem. Sinds die tijd als zelfstandige. Jasper heeft overigens geschiedenis gestudeerd aan KU Nijmegen.

Dit schrijft hij over zijn werkzaamheden: ‘Mijn werkzaamheden hebben veelal betrekking op het samenspel tussen politiek en bestuur, tussen vertegenwoordigers en uitvoerders, tussen gekozenen en inwoners. Nadat ik goed gekeken en geluisterd heb, adviseer ik over rollen en verantwoordelijkheden binnen dat samenspel. Oordelen doe ik met aandacht voor de steeds veranderende taken en verwachtingen, met gevoel voor verhoudingen en met oog voor de smalle marges in het openbaar bestuur’.

Tenslotte: over debat: omdat het debat zuurstof is voor de democratie. Omdat een goed besluit begint met een goed debat. Ik train en adviseer over het stimuleren van debat. Ik organiseer en begeleid debatten en neem ook stelling. Als spreker en als schrijver. De Iaatste tijd heb ik veel gesproken over ‘de staat van de raad’ en de democratie, die in de toekomst even onvolprezen als onvolmaakt zal zijn.

In 2004 schreef hij dit boek: ‘Voor het volk, van het volk. De Natiestaat’. Over dit boek staat geschreven: In 1917 werd het algemeen mannenkiesrecht ingevoerd en werd het districtenstelsel vervangen door een evenredig kiesstelsel. Dit was een radicale breuk van Thorbeckes opvatting dat het parlement niet ’van het volk, maar voor het volk’was. Antirevolutionairen, katholieken en socialisten waren namelyk van mening dat het parlement niet moest pretenderen ’het betere ik ’van de natie te zyn, maar de bestaande politiek-ideologische verdeeldheid moest weerspiegelen. Zij wilden een evenredige vertegenwoordiging.

Ik zou dus nog wel eens willen zien of de keuze om te veel te willen pretenderen als politicus anno nu ook nog opgeld doet? De camera is immers in de politieke arena van grote invloed op ons gedrag.

Tenslotte valt ons nog een ander boek van de heer Loots op. Het is geschreven in voorjaar 2014. Het jaar dat ik mijn politieke ‘carrière’ enigszins onverwacht begon. Is de gemeenteraad werkelijk de baas van de gemeente? Beschikken zij over wat goed is voor de inwoners? Verliest de gemeenteraad juist niet aan relevantie door beleidsontwikkelingen als transities in het sociale domein en de invoering van de nationale politie? Heeft het dualisme de positie van de raad niet verzwakt? Is de raad niet eerder het vijfde wiel aan de wagen dan het hoofd van de gemeente zo schrijven de auteurs waaronder onze adviseur….

In het boek ‘De gemeenteraad heeft geen toekomst’ komen de antwoorden op deze vragen van Marijke Vos, Erwin van der Krabben, Pieter Tops, Jan Mans, Douwe Jan Elzinga, Klaartje Peters, Jantine Kriens, Marcel Boogers en René Gude. Bovendien reageren raadsleden zelf op de vermeende uitholling van hun positie. Als de gemeenteraad geen toekomst heeft, had stemmen op 19 maart 2014 dan nog wel zin? In het boek wordt aan een aantal ‘ingewijden’ gevraagd te reageren:

• “0p de website van de gemeente staat ’de gemeenteraad is de baas’. Als ik dat lees, moet ik lachen“ – Marja Ruigrok, raadslid Amsterdam
•  ”Er ligt een unieke kans voor gemeenteraden om hun positie te versterken” – kantine Kriens, voorzitter directieraad VNG
•  ”Raadsleden zyn vreemde eenden“ – Renè Gude, Denker des Vaderlands
•  ”We zouden die verkiezingen eigenlyk een keer moeten overslaan”- Marcel Boogers, hoogleraar innovatie en regionaal bestuur.

Kortom griffie van Hoogeveen heeft een uitdagende adviseur binnengehaald. Zou provocatief adviseren zo werken in het Veenkoloniale gebied? Op de scheiding van zand en veen? In de praktijk van 6 december 2019 blijft Jasper Loots helemaal niet zo provocatief. Meer begrijpend, zoekend, enthousiasmerend, trekkend, duwend, dat allemaal wel…………………………………………………………………… ook geen makkelijke klus: de raad van

Hoogeveen, die onnatuurlijk al ruim 20 maand (bek-) vechtend over ’straat’ gaan even in 2 à 3 uurtjes om te draaien. Lukt dus ook niet helemaal…………. Eerst kijk ik terug op mijn eigen observaties:

VS-index (vertrouwen en samenwerking-index)

Ik weet niet of het bestaat zo’n index, ik heb de cijfers in de onderliggende tabellen puur op gevoel ingevuld, maar dit is het beeld van ‘onderling vertrouwen en daarmee de behoefte en wens om samen te werken’ wat ik heb. Normaal gesproken zakt het in politiek of gemeentelijk Nederland rond maart van het vierde jaar naar een soort van vriespunt. De o-lijn bereiken we als we in zeg 3 maanden campagne steeds hebben aangegeven wat wij beter doen of (bij sommige partijen) wat de andere partijen heel, maar dan ook wel heel slecht gedaan hebben in de vorige vier jaar. Of je dat nu samengedaan hebt of niet. Dit is een bekend ritueel en de behoefte om dat te veranderen ligt iedere 4 jaar slechts bij de enkele verliezers. En echte verliezers zijn er niet veel. De serieuze verliezers houden een poosje hun mond. Maar de anderen draaien d’r een mooi punt aan: Sybrand Buma spande daarin een leuke kroon. Zo gaf hij aan bij het laatste verlies: ‘we hebben de peilingen verslagen’. Heel Nederlands. En de Drenten zouden zeggen: ‘had nog wel minder gekund’.

In de grafiek is met een blauwe lijn die ‘reguliere’ beweging te zien. Na de verkiezingen herstelt al vrij snel het vertrouwen weer. De verhoudingen zijn duidelijk en als we iets willen bereiken moeten we samenwerken. Verliezers die in de oppositie zitten (al na gelang of ze dat gewend zijn) pakken de draad weer op. Berijden in no time hun stokpaarden en ieder gaat aan de slag. College- of raadsakkoord? Dat is toch vooral iets voor de buhne….

In Hoogeveen hebben we zeker als je van Anti-revolutionaire huize bent niet zo veel met raadakkoorden. Hoewel wij niet van de ‘betere ik’ schijnen te zijn, weten we over het algemeen wel erg goed wat goed voor Hoogeveen is. In die traditie werken we in Hoogeveen al sinds de verkiezingen van 26 juli 1946. De ARP en CHU hadden toen 2/3 van de raadsleden geleverd. Dat maakt de conventionele ‘overheersing’ wel erg stevig. Ook nog Ieuk: er waren slechts bijna 10.000 stemmers. En in het licht van 2019 is een opkomst van 84% wel bijzonder.

Terug naar nu. Waarop is die daling van de VS-index in Hoogeveen gebaseerd? Uiteindelijk op waarnemingen van gebeurtenissen in (en beetje om) de Hoogeveense raad.

Verkiezingen

Speelt ook de uitslag van de Iaatste verkiezingen nog een rol in de analyse van de dalende VS-index? Op zich wel. CDA en GB moesten hun plaats vinden ten opzichte van elkaar. GB moest haar rol als grootste partij als voortrekker, regisseur en sfeerbepaler nog behoorlijk vinden. CDA moest überhaupt wennen aan de gedachte dat juist zij de afrekening voor gevoerde beleid 2010-2014 moest betalen met minus 1.200 stemmen. VVD had als mede-winnaar op een grotere/belangrijker rol gerekend. WD had wellicht graag de plaats van CU ingenomen. PvdA bleef op slechts 2 zetels steken. Dat terwijl 10 jaar terug in 2010 zij nog 10 zetels hadden. SP won deze zetels dus niet. Linker flank van de raad is nog nooit zo klein geweest. SP ging zelfs naar -1 en PvdA naar -2. En de raad moest even wennen aan komst van nieuwe partij de SGP.

Ook waren er flink wat wijzigingen op het vlak van de ‘gezichten’ van de raad. Bij de grootste 4 partijen werd in dit eerste jaar al meerdere keren gewisseld van kopvrouw of kopman. Ina ipv Jacob, Erik-Jan ipv Peter, Debbie ipv Marc, Hetty ipv Wim. Verschillende redenen, maar toch. Onrustig in de fractievoorzittersvergadering. Deze moesten ook regelmatig aan elkaar wennen.  Kortom de stoelen in de bubble van gemeente Hoogeveen werden behoorlijk verschoven.

Kleren maken de man (en vrouw)

Zoals kleren de man maken (en ook de vrouwen, bizar spreekwoord anno nu) zo maken mensen de raad. Zijn de mensen in de raad van Hoogeveen nu echt veranderd? En welke invloed hebben de nieuwe raadsleden? Door veranderingen in het politieke landschap of door verandering van hun rol zie je dat sommige raadsleden d’r een schepje bovenop doen. Ik zelf zeker. Daarnaast zijn nieuwe of vervangende raadsleden duidelijk uitgesprokener. Door verschuivingen en verandering van persoonlijkheden durf ik duidelijk te stellen dat de uitgesprokenheidsfactor in de raad van Hoogeveen gestegen is. Volgens mijn semiwetenschappelijke benadering maar liefst met 16 +- jes. S staat voor stabiel. Iemand veranderde de ‘uitgesprokenheid’ in de raad niet echt.

Dit overigens op geen enkele wijze een kwalificatie. En er kunnen geen rechten aan ontleent worden.

Eerste jaar

We zagen een dalende SV-index. Wat gebeurde er in het eerste jaar allemaal? Wat zien we gebeuren?

We zien veel tegenstellingen zijn bij onderwerpen. Harde tegenstellingen. Er waren onderwerpen waarop op voorhand duidelijk is dat partijen daardoor eerdere verder dan dichter bij elkaar zouden komen. Voorbeelden Coalitie vs. PvdA-standpunt 100% tegen de ijsbaan, RKC-onderzoek, wel/niet terecht dat er nog geen nieuw IHP is of recenter discussie over ‘stiltemoment’ voorafgaande aan de raad.

Ook bestond er discussie bijvoorbeeld over optreden GB en CDA in debat over onderwijshuisvesting. Moties werden als politieke actie gezien en waren onvoldoende afgestemd. Persberichten gingen eerder uit dan verzoek om overleg te voeren. In coalitie werd steeds regelmatiger ’geteld’ om zeker te zijn dat stemmingen zouden worden gewonnen. Oppositiepartijen werden initatiefloos omdat de gedachte ontstond dat je het cordon van de coalitie toch niet doorbreken zou (zgn. 18-13 verhouding). Coalitie werd steeds meer teruggeworpen door een ‘en bloc oppositie’. Oppositie en coalitie trokken zich voor Hoogeveense begrippen nog nooit zo terug in twee burchten. En na de eerste beschietingen medio 2018 zien we dat in de 2019 dat steeds maar erger wordt. Oppositie haalt steeds grotere kanonnen van stal en de coalitie bouwt steeds grotere verdedigingswallen. De gracht tussen de twee burchten is fors……………………………………………….. …………………………………………………………

We sommen even wat gebeurtenissen op:

• Botsing college en RKC over de aanpak van IJZ-dossier
• Dreiging van de oppositie om bij stemming de zaal te verlaten
• Voorstel om motie Duidelijkheid IJZ te schrappen van de agenda
• Motie van treurnis over onderwijshuisvesting
• Motie van afkeuring over IJZ
• Vertrek van wethouder
• Daadwerkelijk vertrek van oppositie bij stemming 2 dagen voor de dag van de verbinding
• Motie van wantrouwen jegens college

Aan beide kanten van de gracht wordt hard gespit om de gracht grotere en dieper te maken. Over de gracht worden herhaaldelijk kanonschoten afgevuurd. Sommige raken doel. Doen pijn. Een college confronteren met een motie van wantrouwen is in Hoogeveen nog niet vaak voorgekomen. Over dergelijke, veelal ook persoonlijk opgevatte moties, ontstaat dan de behoefte terug te vechten. Op verkeerde conclusies met stevige tegenargumenten te reageren. Om je af te zonderen en te kiezen voor ‘in sop gaar Iaten koken’ en dergelijke benamingen. Zelf zei op 2 november rond 19.45 in B&W kamer tegen een andere fractievoorzitter, die ik na 5 telefoontjes om vooroverleg te voeren over de motie ‘duidelijkheid IJZ’ niet aan de lijn had gehad: ‘als je een straatgevecht met mij wilt hebben dan kun je die krijgen’. Sportief en competitief ingesteld als ik ben, dacht ik ‘best Ieuk die debatten’ en wedstrijdjes ‘wie heeft gelijk’. Maar bij de avond van het weglopen in juni 2019, was ik echt boos. Had ik als CDA zo m’n best gedaan. Weer tegen college ingegaan en dan deze wegloopreactie van de oppositie. Je speelt een wedstrijd en de tegenstander loopt halverwege van het veld af. Goede democratie speelt wel 90 minuten….

Goede en slechte dagen

Als je dit nu nader analyseert? Hoe handelt de Hoogeveense raad op een slechte dag? En hoe handelt ze op een mooie dag?

Onderwerp
Cultuur	Terugtrekken op de burchten en geen contact opnemen	Open houding en bereikbaar voor iedereen
	Introvert en genoeg aan jezelf of je eigen partij hebben	Extrovert en opvattingen breed delen en open staan voor mening van andere partij

Omslag?

Op mijn hoogtepunt van boosheid spraken ervaren en wijze CDA-ers tegen mij. Ga met die en die persoon weer in gesprek. Die weken in juni 2019 lukt me dat nog niet, maar langzaam werd ik, ook na vele felle gesprekken in CDA-kringen rustiger, beschouwelijker en coöperatiever. Richting de begroting 2020, een hele moeilijk begroting, zag je dat er vlotter pontonbruggen gebouwd werden over de gracht. Nog geen stevige moderne vaste brug, maar kleine acties om de gracht weer over te komen.

Coalitie en oppositie sloten bijzondere verbonden. College dacht mee bij oppositie- en coalitiemoties als vooroverleg gezocht werd. In de VS-index tekende ik dan ook een lijn omhoog….. daarnaast was op 6 december een heidag gepland. Natuurlijk in de Tamboer (goed eten trouwens) en met een dagvoorzitter die het klappen van de zweep kende………….. 100% omslag. Dat zat er nog zeker niet in. Velen hielden hun monden. Tactisch? Vermoeid? Introvert? Boosheid nog niet gezakt? Te verschillend? Er moet wel iets gebeuren. Loots wees via de stoelen op waarden en probeerde zowel op zachte als op harde kant te komen tot een ‘investeringsagenda’. Een eerste stap is gezet………………… met respect voor de verschillende stoelen! Enkele voorbeelden:

Raad en college kijken naar elkaar ‘middels stoelen’. De wethouder die 2 maanden geleden nog in de raad zat spreekt over ‘hard leer’ als het gaat om het draaistoeltje van de raad…..

Wat te doen?

Hoe krijgen we de olifant uit de kamer? Dat grote beest wat niet iedereen ziet staan en/of wat niet ieder wil of durft te benoemen? Jasper Loots ging onvermoeibaar opzoek naar deze olifant…

Op de heidag werden nog niet veel concrete zaken aangedragen. Maar desalniettemind werden de volgende zaken genoemd:

1. Meer ruimte creëren om feedback te krijgen of te ‘Hoe kan ikje iets voorleggen of iets bespreken’? Dit is het thema, ik denk dat het goed is voor Hoogeveen, voor raad en onze relatie.
2. Eén keer in de vier raadsavonden een korte (meta-) evaluatie houden. Wat vonden we van proces en samenwerking. Intrigerend of wij van heet van de strijd naar helicopterview kunnen Mogelijk moeten dan per fractie ‘observatoren’ aangewezen worden. Dat zijn zij die niet deelnamen aan het debat…en in de evaluatie plaatsnemen aan de debattafel. En daarna d’r een evaluatietafel van maken?
3. Ruimte om de raadszaal te verlaten als je geen onderwerp hebt om dan nuttige zaken te doen.
4. Werken met wit vel-raadavond. Ook wel consulterende raadsavond.
5. Debatvorm fase 1 en fase 2 werkt voor velen MOGELIJK niet of we moeten anders werken met 2 fasen…

Zelf denk ik in beelden en heb mijn verbeterplan in een schema gezet en naar de griffie en Jasper Loots gemaild. Natuurlijk met aansluiting op de HIC….

Leuk om eens over door te spreken. EJK, 7 december 2019

==========================================================================================

Anno 2023 zie je wel dat er een heel andere wind waait. Dat er veel gebeurd is wat we in 2019 nog niet hadden bedacht. Niet alles is vergeten en vergeven, maar diverse punten van deze heidag 2019 zijn opgepakt daarover in volgend blog meer.