Wat hebben Trucks en Thorbecke met elkaar te maken? U leest het in dit verslag van het uitstapje van de gemeenteraad. Met frisse ideeën kwamen de raadsleden terug in Hoogeveen…!
Vrijdag 23 juni 2017 was de vierde en laatste studiedag van deze raad 2014-2018. Door velen is dit ook wel een raadsuitje genoemd. Na aanleiding van het uitstapje van vorig jaar werden dit jaar suggesties gedaan om e.e.a. een wat serieuzer karakter te geven. Hierbij een verslag met T’s en een serieuze opdracht.
In het kader van ‘mag wel iets serieuzer’ kwam er dit jaar een suggestie binnen voor een ‘Zwols programma’. En dat programma is door de griffie en afdeling communicatie van de gemeente Hoogeveen tegen minimale kosten uitgevoerd. Het werd (weer) een bijzondere dag. Afwezigheid van 50% van de gemeenteraad is wel opvallend te noemen. Coalitiepartijen CDA en GB waren respectievelijk met 63% en 71% goed vertegenwoordigd. D’66 was compleet, VVD met 50% was dit jaar redelijk, maar de linkse partijen PvdA (25%), SP (0%) en GL (0%) lieten het toch een beetje afweten. Het college is bijna altijd voltallig aanwezig en ook van uit de SWO zijn diverse personen aanwezig. Dit jaar Nanne Kramer en Johan Dijking (Oud-Zwollenaar).
Om 8.15 vertrekt de bus dan naar Zwolle.
Trucks
De eerste T is dit van Trucks. Gemeenteraad gaat op bezoek bij een van de grootste werkgevers van de Zwolse regio: Scania Trucks. Door voorlichter Dick Gijzen worden we helemaal bijgepraat over de historie van Scania (gewoon op basis van subsidiegelden naar Zwolle gelokt) en vooral de werkwijze van Lean bij Scania. Lean betekend letterlijk ‘zonder vet’. Dat is in het kader van ROGG (zie blogje eerder) toch wel bijzonder… Met een treintje gaan we uitvoerig de werkwijze ‘live’ bekijken.
In avondprogramma kijken we terug op de ‘out of the box’ lessen die we als raad uit deze sessie hebben kunnen trekken:
- Tijdsklokken t.b.v. spreektijd (TAC-tijd)
- Gezamenlijk gericht op verbetering van jouw werkzaamheden, Kaizen!
- Processen stilleggen om tot verbetering van werkwijze te komen (gele lintjes);
- Stoelen met prikkel om bij ‘inzakken’ raadsleden weer te activeren (bescherming van de Scania-chauffeur);
- Rondleidingen door gemeentehuis om werkwijze aan de buitenwereld te laten zien;
- Motto voor je werk belangrijk (excelleren in assembleren, lego in het groot)
- In 7 uur een complete truck in elkaar zetten, iedereen gericht op het doel!
We komen tot de conclusie dat de rode draad van deze sessie is: bekijk de zaak eens helemaal van de andere kant. In de lean-methode wordt niet hiërarchisch van boven naar beneden gewerkt. Juist ‘onderaan’ op de werkvloer borrelen ideeen, plannen, verbeteringen en vernieuwing op. Reeds 60 jaar werkt Toyota op deze manier. Ook Scania is ruim 30 jaar bezig om dit in te voeren en nog steeds is het niet optimaal. Er wordt nog veel te weinig aan de gele lintjes getrokken. We zouden dus in de raad ook gewoon met Kaizen kunnen gaan werken. Het Kaizen kent in het japans twee woorden: Kai: Verbetering en Zen: Goed. Het gaat dus om de goede verbetering. Onderaf, wil zeggen door raadsleden zelf werken aan verbetering van het (democratisch) proces. In de echte Kaizen haalt met zelfs externe stakeholders er bij om te werken aan voortdurende verbetering. Ook kleine zaken worden door Kaizen aangepakt. De Japanse schrijver over Kaizen Masaaki Imai heeft dit alles uitgewerkt.
Kaizen is een dagelijkse activiteit met een doel dat verder gaat dan verbetering. Het is ook een proces dat, wanneer correct uitgevoerd, de werkplaats of raadszaal menselijker maakt: het elimineert ‘hard werk’ (zowel mentaal als fysiek) en het leert mensen de verspillingen in een proces zien en elimineren. Kaizen wordt vaak misverstaan en incorrect toegepast. Dit resulteert in slechte resultaten en leidt tot bijvoorbeeld ontslagen. Dit noemt men “kaiaku” (letterlijk: “veranderen naar slechter”). Ontslagen zijn niet het doel van kaizen. Integendeel, kaizen moet uitgevoerd worden met respect voor de mensen. Zonder respect voor de mensen kan er geen voortdurende verbetering mogelijk zijn. In de plaats daarvan zijn er eenmalige verbeteringen die snel vervagen. Iedereen neemt deel in kaizen: mensen uit alle lagen van een organisatie, van de CEO tot de werkvloer. Dat past wal in de bestuurlijke vernieuwing die Hoogeveen na streeft.
Vervolgens gaan de raadsleden ‘de stad in’. Geen luxe restaurant, maar weer ROGG. Een broodje, appel e.d. in een tasje en dan wandelen door de oude binnenstad van Zwolle. In gedachten zijn we in de tijd van de monikken, van Thomas A Kempis en de illustere namen uit de Nederlandse en Zwolse geschiedenis. Prachtige historie en mooi om zo ongemerkt de stappenteller flink aan het werk te zetten….De wandeling eindigt bij een bijzonder geboortehuis aan de Noorderhaven van Zwolle: Het Thorbecke Huis!
Raadleden lopen voor de CGK Noorderkerk langs…gesloten zo merkt Peter Scheffers (D’66) nam het goed waar…!
Uniek een UFO in de oude straatjes van Zwolle geland? Dan liever een Stoeke in het centrum? Nee, dit is het museum de Fundatie, trekt mensen uit het hele land!
Thorbecke
Met onze aankomst in het Thorbeckehuis (waar was je Marthijn van de Wetering) staan we midden in de geschiedenis van Zwolle, maar ook van de Staat der Nederlanden. De schrijver van de grondwet in 1848 (ja, hij was voorzitter van de commissie) heeft zijn eigen inspiratiehuis in Zwolle. Bijzonder om in dit huis te spreken over historie en toekomst van onze staat en dit te vertalen naar ons Hoogeveense. Dat valt nog niet mee. Johan Rudolph Thorbecke leefde in de harde tijd van de door hen benoemde Nachtwakerstaat. Een nachtwakersstaat is een staat waar de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit met de burgers. De enige taak van de overheid is in beginsel het garanderen van de veiligheid van de inwoners door het zorgen voor politie en leger. Daarnaast bestaat er een aantal wetten om de rechtsorde te handhaven.De staat waar sommigen nog wel naar terug verlangen. Een meer liberale staat: je zorgt voor jezelf. In 20ste eeuw hebben we in Nederland flink doorgebouwd aan de verzorgingsstaat.
Een verzorgingsstaat, met een toegenomen inmenging op cultureel, economisch, sociaal en fiscaal vlak. De bemoeienis van de overheid is volgens sommigen in de vorige eeuw doorgeschoten en nu onbetaalbaar dreigt te worden. Inmiddels heeft deze problematiek door de 3D (decentralisatie van Rijk naar gemeente) ook de gemeenten bereikt. Bedrijven en veelal gegoede burgers ervaren de overheid als betuttelend, waardoor de ruimte voor eigen initiatief wordt ingeperkt. Iets wat in de tijd van wereldwijd internet ook nog eens steeds moeilijker wordt. Kijk naar cookie-wetgeving bijvoorbeeld.
Motto van het CDA is: meer samenleving minder overheid
Leg het initiatief terug bij de samenleving. Een voorbeeld genoemd ondernemer Michiel Muller in het fd: ‘De overheid betuttelt en de burger laat zich betuttelen’. ‘In de Franse Alpen staan geen hekken op de wandelwegen die langs een afgrond gaan. In Nederland zou dit beslist wel zo zijn. Versperring en bordjes “Pas op!”. De Fransman is niet dom. Die beseft zelf dat hij stevige schoenen moet aantrekken en voorzichtig moet zijn als hij gaat wandelen waar het gevaarlijk zou kunnen zijn. Dit hoef je hem niet te zeggen. Maar wat doet de Nederlander? Die vaart blind op de codes oranje. Hij rekent erop dat de overheid alles voor hem regelt en zijn problemen oplost. Als de burger niet meer klakkeloos accepteert wat de overheid hem voorschotelt, zelf nadenkt, eigen initiatief toont en zich verantwoordelijk voelt voor het eigen handelen, kan Nederland wakker worden, uit de diepe slaap waarin het gesukkeld is door succes van de jaren negentig.’
Antimetabool
Op 20 januari 1961 hield John F. Kennedy zijn beroemde inaugurele rede. Hij sprak daarin deze historische woorden: ‘And so, my fellow Americans: ask not what your country can do for you – ask what you can do for your country.’ Zo veel decennia na dato is deze uitspraak nog steeds actueel. Het is ook een klassiek gebruik van de antimetabool: de woorden worden herhaald in een omgekeerde volgorde. Laten we dezelfde omkering toepassen op onze betuttelende regelgeving. We zien hierin ook weer de rode draad van vandaag: zet het maar op de kop, bekijk het eens helemaal van de andere kant! En we hebben een nieuw woord geleerd: antimetabool. Iets voor de stadsgids uit Zwolle…een wandelend spreekwoordenboek…
Einde verzorgingsstaat, begin balansstaat
Als ik nadenk over de eindigheid van de verzorgingsstaat dan vraag je je af hoe dat verder moet met wajongers, WSW-ers, chronisch zieken, ouderen, thuiszorg-benodigden, scholen, welzijn, jeugdzorg…De meeste gemeentelijke begrotingen bestaan voor 65% tot 75% uit sociale uitgaven. De verzorgingsstaat is inmiddels bij u in het dorp of stad terecht gekomen. In dat licht zou ik het huidige tijdperk meer een balansstaat willen noemen. We zoeken voortdurend naar de balans tussen wat kan, wat moet en wat (echt) nodig is. Balans tussen zij die per saldo meebetalen en zij die per saldo aanspraak maken. Dat balans zoeken vraagt wel wat van ambtenaren, wethouders en ook van raadsleden. Iedere fractie dient een flinke portie raadlieden te hebben die diep in de ‘balansstaat’ zitten. Dicht bij de burger. En brengt me bij het schrijven van Kim Putters (directeur sociaal en cultureel planbureau) op 24 mei 2017 over ‘Huis van Thorbecke kan beter vanuit de samenleving worden verbouwd’. Een artikel wat van groot belang is voor nadere duiding van deze problematiek. Een meer Scandinavisch model in Nederland? Zorgen zijn er op vlak van Ouderen en Jeugdzorg. Een gemeente die nu over voldoende eigen middelen kan beschikken, in samenspraak met organisatie en inwoners keuzes maakt, effecten overziet en democratisch verantwoording aflegt. Op vlak van arbeid, onderwijs, zorg en zekerheid. De verbouwen dat huis van Thorbecke heeft ook dit gezicht: gemeenten die ook zelf belasting mogen heffen. Proeftuinen met bedrijven, instellingen en inwoners. Met hun eigen financiële huishouding. Financiële zelfstandigheid voor de lokale overheid. Het huis van Thorbecke zo schrijft Putters moet meer vanuit de samenleving worden verbouwd, beoordeeld en afgerekend. Niet vanuit Den Haag!
Basisinkomen
En dan ook gelijk maar door met het basisinkomen? Zien we in 2025 in iedere gemeentelijke begroting staan: benchmark van (landelijke gedefinieerde) gemeentelijke belastingen en die van het basisinkomen? Hoogeveen gaat voor 105% van de landelijke basisinkomenbenchmark? Of 95% zijn dat de discussies voor raadsleden bij de begroting 2026-2030? Zelf zou ik nog een raadsstudiedag willen opzetten voor deze verbouwing van het huis van Thorbecke: Hoogeveen als proeftuin voor de negatieve inkomstenbelasting @. Daarmee doe je recht aan de flexibele arbeidsmarkt. Aan de positie van ZZP-er en deeltijdarbeider. En we schaffen gelijk alle toeslagen af! We doen gewoon aangifte (bij stabiel inkomen per jaar, anders per kwartaal of maand) van inkomstenbelasting. Normaal gesproken dien je dan een deel van je inkomen af te staan aan de (balans-) staat. Maar er zijn er die om een minimumbestaansniveau te komen niet hoeven te betalen, maar hun inkomen aangevuld krijgen. Daarmee kunnen wellicht ook nog eens kijken hoe dit het gat tussen wel- of niet-werken scherper kan stellen. En daarmee telt ieder uur mee. Het is wellicht goed om te overwegen om de eerste zeg 250 gewerkte uren per jaar voor iedereen vrij te geven. Stimuleert in ieder geval om iets te gaan doen!
In het Thorbecke-huis kun je dus inderdaad geïnspireerd worden. Zelf kreeg bovenstaande gedachten maar moeilijk op een rij, wat een prachtige uitdagingen. CDA Hoogeveen heeft nog wel iets voor de boeg de komende 8 jaar, zou ik daar deel van uit maken? Visie op sociaal Hoogeveen!
@ CDA was hier in november 2005 al een voorstander van: https://www.trouw.nl/home/negatieve-inkomstenbelasting-komt-een-stapje-dichterbij~a42e6fa0/ Het idee is overigens nog veel ouder. Het idee van een negatieve inkomstenbelasting is in de jaren veertig geïntroduceerd in Groot-Brittannië. Later werd het in de VS gepopulariseerd door de vooraanstaande econoom Milton Friedman in zijn boek Capitalism and Freedom (1962).
Thorbecke 2.0
In het Thorbecke-huis kregen we niet alleen ideeën en historische uitleg. We krijgen zelfs een college van Chris Mul. Vanuit zijn achtergrond als organisatiekundige sprak hij met grote bewondering over Thorbecke. Vanuit een in de tijd vastgelopen monarchistische staatsinrichting te komen met ideeën over democratie en deze ook in praktische uitvoering te krijgen. Het is Chris zijn overtuiging dat in principe de ideeën van Thorbecke in de 21e eeuw nog steeds opgaan, maar wel aan een nieuwe versie toe is; zeg maar Thorbecke 2.0. Ten aanzien van het politieke en beleidsdeel klopt de overheidsinrichting van Thorbecke nog steeds, maar in de uitvoering zijn er heden ten dage betere opties voor de organisatie, rechtsvorm en met name een meer bedrijfskundige benadering. De bestuurlijke vernieuwers uit Hoogeveen werden helemaal op het verkeerde been gezet. Heerlijk, Chris Mul begon in zijn verhaal helemaal niet bij college van B&W of bij het hoogste orgaan: de gemeenteraad. Nee, hij begon ‘onderaan’. Heerlijk de zaak helemaal van de andere kant bekijken. Voor sommigen smullen, al waren er ook die de luxe stoelen wel erg comfortabel vonden na een wandel-lunch…
Onderaan (Je hebt wat gemist Johannes Prakken) staat de inwoner, burger, gebruiker, diensten-afnemer van al die overheidstaken. Taken die in NV’s, BV’s, coöperaties, stichtingen en GR’en worden uitgevoerd. Een tamelijk duidelijk tegenstander van GR’en was Chris Mul zeker wel. En dat triggerde sommige raadsleden. Ik kwam zelfs ruim 45 minuten later bij het teambuildingspunt. Het Zwolse proefhuis. Moest nog even napraten met deze adviseur.
Bypass de GR
Chris en ondergetekende waren het namelijk roerend eens. De GR-als-vehikel voor overheidswerk zorgt er voor dat de politieke (of democratische) vertegenwoordiger van deze inwoner op minimaal 6 stappen van de uitvoerder van die taken staat. Ik heb dat zelfs al eens uitgewerkt in het bijgevoegde schema.
Kortom als we fundamenteel iets willen veranderen aan het huis van Thorbecke, moeten we niet alleen iets doen aan belastingen en basisinkomen (negatieve inkomstenbelasting), maar ook aan de structuren en de sturing daarin. Een prachtige worsteling. U hoeft de krant maar te lezen en dan ziet u dat Hoogeveen daar ook zo haar portie van krijgt: RUD heeft geld nodig, GGD heeft probleem, Alescon hoe nu verder, maar ook hoe sturen (?) we de Tamboer? Het fenomeen op afstand zetten zorgt voor blijvende discussie. Hoe kunnen de volksvertegenwoordigers deze 6 stappen nu bypassen? Hoe zorgen we voor een omlegging, waardoor de burger weer het gevoel van inhoud kan krijgen, gevoel van gehoord worden. O ja, zonder alles onstuurbaar te maken, initiatief en ondernemerschap te versterken. Chris Mul was duidelijk: zo veel mogelijk outsourcen. Oei, daar was nu net deze week een doc2 over op de TV. De titel van de TV-doc en het plaatje zegt u al genoeg: ‘de nieuwe toekomst van de kindsoldaten’.
https://www.npo.nl/2doc-the-child-soldier-s-new-job/21-06-2017/VPWON_1234866
Gelukkig was Chris het met mij eens, dat er wel een limiet zit op outsourcing. Hij behandelde een schema van afweging dat we moesten doorlopen in bij deze kwestie. Wat kan de overheid zelf, wat kan ze outsourcen en alles wat daar tussen zit! Interessant om dat eens over de verschillende gemeentelijke dienstverleners te leggen.
We komen tot de conclusie dat de rode draad van ook deze sessie is: bekijk de zaak eens helemaal van de andere kant. Niet vanaf de top of de raad, maar vanaf de burger. Wat is goed voor de burger is belangrijke vraag, die we wel afgewogen moeten behandelen. Op zich niet iets nieuws, maar bij bestuurlijke vernieuwing misschien juist wel. De raadsleden gingen met veel overdenkingen het Thorbeckehuis uit om even te ontspannen….
Teambuilding
Onder dit kopje was een 1,5 uur ontspanning ingebouwd gezellig namen de meeste politici plaats langs de waterkant van de Zwolse gracht bij ’t Beugeltje. Dames gingen nog even de stad in en vervolgens zagen ze elkaar weer bij restaurant Humphrey’s waar een nette maaltijd werd genuttigd en onder voorzitterschap van de nestor van de raad Jan Stoefzand, werd nagepraat aan de hand van negen T’s. Rond 21. 00 werd iedereen door André Bouwmeester met de Hoogeveense bus (hadden we niet met de Bij kunnen gaan?) weer voor het gemeentehuis uitgezet en konden we terugkijken op een dag die toch meer op z’n kop gaat zetten als we ons voorafgaande hadden gerealiseerd….
Zicht op de Zwolse grachten, mannen uit Hoogeveen snel tevreden: een beugel, plop en ze komen helemaal bij (voor eigen rekening allemaal overigens!).
Voor volgend jaar 2 opties: Serieus verder met belastingen, basisinkomen en de verbouwing van het huis van Thorbecke of toch meer Teambuilding. In het eerste geval kunnen aan de slag: wat is de balansstaat van invloed op Hoogeveen, hoe gaan we van onderaf reorganiseren met GR’en of we gaan (beste kindergemeente van het Noorden) toch gewoon eens kijken bij Drouwenzand in Drouwen. Met een leuke barbecue bij een mooie boerderij in Schoonloo op de terugweg….
Ik weet het wel. Op bezoek bij een proeftuin gemeentelijke belastingen, basisinkomen-pilot en verder bouwen aan het Huis van Hoogeveen….veel architecten en aannemers zijn nog nodig. Ik hoop dat ik nog een beetje mag ‘opperen’….. in dit Huis van Hoogeveen!
