Blogje over Venendal en Hoogeveense Historie. Was het een goede beslissing om Huize Venendal als door gemeente gesponsord museum te sluiten? Die vraagt werd me recent indirect gesteld.
Die uitspraak hoor je wel eens. Vroeger was alles beter…mensen verlangen terug naar de goede oude tijd. Psychologen hebben ons geleerd dat vooral de positieve herinneringen blijven. Immers vroeger ging men dood aan een longontsteking, moest men bedelen voor brood als men langdurig ziek of arbeidsongeschikt was, was de wereld klein en soms bekrompen. Verlangen naar kennis over het verleden is overigens wat anders. Vroeger was er in Hoogeveen museum. De ‘5000 morgen’. Een museum met gemeente geld gesponsord en daarom gevestigd in het gemeentelijke ‘Huize Venendal’ aan de Hoofdstraat-Noord. Ik ben er zeker in de laatste fase van haar bestaan herhaaldelijk geweest. En met mij nog zo’n 1999 bezoekers per jaar…..
1 november 2015
Op deze datum sloot Huize Venendal als museum haar deuren. De raad had in (grote) meerderheid beslist op voorstel van het college dat in het kader van bezuinigingen (toen al) het museum op een andere manier aangepakt moest worden. De culturele partijen[1] in Hoogeveen hadden bezuinigingen aan gedragen en daaruit kwam dit ook als gewenste optie naar voren. Zelf heb ik als woordvoerder ook mogen pleiten voor de sluiting en vooral voor de ombouw van de museale functie. Dat is in een blog destijds uitgebreid besproken. Lees nog maar eens: CDA over museum – Kreuzeman
Daarbij stelden wij 5 voorwaarden:
- Is voldoende ruimte voor input van de vrijwilligers in de nieuwe constellatie, wat ons betreft krijgen de vrijwilligers een goede positie in het biblio-seum. Mogelijk ook in het bestuur. Good governance van gemeenteraad tot de vrijwilligers en alles wat ‘daar tussen zit’.
- De rolverdeling in de C5, specifiek de positie van de bibliotheek, maar ook invulling c.q. sturing van programmering m.n. de crossing events. Wij zien dit als een geweldig kans voor Hoogeveense culturele omnivoren!
- Vergaande samenwerking en gezamenlijke programmering van museum anno 2015 en de historische kring, Luyden van Hoogeveen, de heren Metselaar en Wolting, enz. Projecten als de Oranjebuurt, Philips, Lukas Aardenburg, enz. Ga zo door! Breng de historie gezamenlijk bij de inwoners en bezoekers van Hoogeveen. We zien aan het Drents museum wat goede tentoonstellingen een museum kan brengen, zoek ook dit museum op als partner.
- Een herkenbare profilering voor het verhaal en de schatkamer van Hoogeveen door goede zichtbaarheid en voldoende m2 etc. Zodat onderwijs, inwoners en zeker ook recreanten goed de weg naar het Hoogeveense erfgoed weten te vinden. Profilering is niet alleen het bord aan de gevel!
- Tenslotte roepen wij het college op Huize Venendal, wat onderdeel is van het Hoogeveense erfgoed en via de status van rijksmonument beschermd wordt, niet te verkopen aan de hoogste bieder, maar aan de bieder die natuurlijk een redelijk prijs bied, maar vooral ook een plan heeft om dit gebouw op de juiste wijze te gebruiken.
Stand van zaken 2022
Als we deze 5 punten langslopen dan kunnen we een tussenstand opmaken. Echter de vraag kan ook zijn hebben we met deze 5 wel de 5 belangrijkste punten te pakken gehad. In het Verhalenwerfplan worden 5 doelstellingen en 8 beoogde resultaten opgenomen. Deze lopen we dan ook even door om een gewogen oordeel te komen.
Uit mijn besprekingen met betrokkenen maak ik wel op dat we op de tijdlijn vanaf 2015 een duidelijke knippen moeten zetten. We hebben (1) de jaren 2016-2017-2018 en 2019, dan (2) 2020-2021 de corona-periode en nu (3) zitten we in de derde periode: de post-corona-periode. Toch zullen we de punten even bij langslopen.
De vijf CDA-punten:
Ad 1. Vrijwilligers zijn volop betrokken en zijn ook nuttig en nodig. Er zijn nu volgens de registratie bij de Bieb 30 vrijwilligers geregistreerd en 12 die verhalen met ouderen delen. Post-corona is het actief krijgen van vrijwilligers wel een opgave.
Het formeel een plaats geven in de bieb-organisatie van de museum-vrijwilligers hebben we niet gezien. Geen zetel namens de museum-vrijwilligers in de RvT van bieb. Ook geen formele relatie tussen RvT en gemeenteraad op dit punt. Hooguit de ambtelijke en bestuurlijke relatie met de directeur aan de hand van een SLA. Wel is er een zeer open informatiekanaal tussen directeur en de gemeenteraad. Zelfs één waar ik andere ‘betrokken partijen’ van de gemeente op wil wijzen. Het is een voorbeeld voor allen. Glas is dus halfvol. Maar geformaliseerd is het niet.
Ad 2. Ja, de C5 werd natuurlijk al gauw C4 (Museum werd opgeheven) en toen C3 (Tamboer ‘integreerde’ podium). Scala werd net gered, maar heeft ook moeilijke financiële tijden. Kortom eigenlijk is er maar sprake van C2. Dat klinkt niet echt, dus is het C1 genoemd. Dé culturele organisatie van Hoogeveen. Allemaal aan het overleven na bezuinigingen en coronacrisis. Vanuit mijn waarneming zijn alle bouwplannen rondom één cultureel complex tot stilstand genomen. Wel staat er in de Tamboerpassage veel te gebeuren, kortom het ontwerp van Common Affairs uit Amsterdam ligt nog in de koelkast. Wel in het diepvriesvak, maar is wellicht nog even houdbaar…..de Crossing events moeten nog wel (weer) opgestart worden. Is daar nog (financiële) ruimte voor?
Ad 3. De tentoonstellingen werden wel gezamenlijk opgepakt. Maar echte integratie van alle 4 historische entiteiten in Hoogeveen is er zeker niet. Verhalenwerf, Historische Kring, Ten Heuvelfonds en Die Luyden en alle Drentse historische verenigingen en stichtingen zouden toch meer samen moeten kunnen doen?
Ad 4. Profilering. Ik vraag me af of het museum in haar huidige vorm ook invloed heeft op het bezoekgedrag van de vakantiegangers, dagjesmensen en andere bezoekers van Hoogeveen. Zie ook de paragraaf ‘mijn gevoel’.
Ad 5. Monument is uiteindelijk verkocht aan een Hoogeveense vastgoedondernemer. Diverse jaren voor zeer gering bedrag verhuurt aan cultuurhuis Drenthe en inmiddels commercieel verhuurt aan een architect (de Stijl) en projectinrichter (Pet Projectinrichting). Beiden hebben het gebouw keurig behandeld en gebruiken het zoals wij het kunnen zien respectvol en in stijl.
Verhalenwerf
Destijds sprak ik over het biblio-seum. De combinatie van bieb en museum. Inmiddels weten we al een jaar of 5 dat het ‘de Verhalenwerf’ genoemd is. Een leuke combinatie van ‘doorgeven van verhalen over het verleden’ en ‘historische symboliek van de Hoogeveense scheepswerven’. Laatste is natuurlijk wel een beetje dubbel omdat van die historie niets meer zichtbaar is in Hoogeveen. Van de 13 werven is niets meer over. Zelfs een Drentse Praam is niet meer waarneembaar. Mooi dat stichting de Drentse Praam daar verandering in wil brengen….? Het kraan-kunstwerk op de hoofdstraat is beetje ver gezocht als link met de Hoogeveen Scheepshistorie. Daarom pleitte ik vorige week voor andere functie voor het Raadhuispark….. Pullen en parken – Kreuzeman
De doelen van de verhalenwerf staan goed op papier: de Bibliotheek Hoogeveen heeft, in overleg met Gemeente Hoogeveen, culturele instellingen en vrijwilligers, de collectie van het Museum De 5000 Morgen in beheer genomen. Deze museale collectie is het uitgangspunt geworden van dit projectplan.
Zo lezen wij: ‘Want het gezamenlijke avontuur biedt veel mogelijkheden, maar ook enkele uitdagingen. De bibliotheek deelt de ambitie van het museum om erfgoedcollectie te bewaren en te ontsluiten, maar heeft vooral ervaring met het ontsluiten van boeken en andere media; het behouden van immaterieel en museaal erfgoed is relatief onbekend terrein. De bovengenoemde partners hebben daarom de handen ineen geslagen om het Hoogeveense Erfgoed op een creatieve en duurzame manier te bewaren en te beleven, en die te centreren rondom datgene wat de bibliotheek, het museum en de bewoners verbindt; verhalen, de ontmoeting met verhalen en het doorgeven van de betekenis van cultureel erfgoed’.
Je ziet dat men ook veel breder kijkt dan zet maar een collectie neer en wacht op bezoekers. Nu zou dat het oude museum 5000 Morgen in Venendal te kort doen. Ook daar waren tentoonstellingen en bredere acties. Wat ik wel prima vind is de houding van de bieb. Ze spreken van uitdagingen en van onbekend terrein. Ze zijn wel voortvarend en professioneel gestart. Met alle vrijwilligers aan tafel. Wat we wel weten is natuurlijk dat 2 jaar corona dit project geen goed gedaan heeft. Daarbij heeft de bieb ook moeten bijdragen aan de oranje map (beeldspraak voor de bezuinigingen in 2020). En daarbij heeft de bieb in mijn ogen een moeilijk punt in haar sponsorcontract met de gemeente: geen duidelijke afspraken over indexatie…..dat komt momenteel extra hard aan. Zeker nu in juni 2022 de inflatie boven de 11% gaat. De stookkosten voor het grote pand aan de Willemskade worden een behoorlijke molensteen….en zo zullen er meer kostenontwikkelingen zijn die de financiën negatief beïnvloeden.
Met de Verhalenwerf in de Bibliotheek maken we de collectie en de verhalen gratis toegankelijk voor alle bezoekers van de Bibliotheek. Nou is het niet zo dat alle bezoekers een rondje langs de Verhalenwerf doen, maar ik zie met regelmaat mensen die iets anders komen doen, en toch even een kijkje nemen. In 2019 had de bieb ca. 140.000 bezoekers. Gaat 2% daarvan naar de Verhalenwerf-tentoonstelling dan doet de bieb het al (iets) beter. In 2020 en 2021 was dat natuurlijk veel minder, en ook dit jaar de bieb het pre-corona aantal niet halen, men gaat voor zo’n 100.000 bezoekers. In 2019, het eerste en laatste hele en ‘normaal’ jaar voor de Verhalenwerf, bereikten de bieb rechtstreeks 8.420 Hoogeveners met deze formule. Dit via verhalentafels, de website, presentaties en de activiteiten van de reminiscentiegroep, naast alle ‘ongeregistreerde’ bezoekers in de Bibliotheek. Alleen de website van de Verhalenwerf is in 2022 al meer dan 11.000 keer bezocht. Daarnaast wordt de Verhalenwerf ingezet voor erfgoededucatie, waarmee men in 2021 ruim 1.600 leerlingen in 84 erfgoedprojecten bereikten. Tot slot: de Verhalenwerf is inmiddels gezien als een provinciaal en landelijk best practice. Zie bijvoorbeeld: https://www.cultureelerfgoed.nl/actueel/agenda/2021/07/05/kennisbijeenkomst-innovatie-in-participatie-bij-de-verhalenwerf-hoogeveen. Kortom je zou wel kunnen zeggen. De Verhalenwerf heeft historie en erfgoed een positieve impuls gegeven. We moeten we door en moeten we kwantitatief en kwalitatief meten wat de reacties zijn. Zeker ook als het gaat om de recreatieve functie….aan de vooravond van het van Gogh-jaar bijvoorbeeld….. Wat vindt de Hoogevener en wat de recreatieve bezoeker van de vaste collectie en van de tentoonstellingen? Na corona moeten op het vlak van benutten van de tentoonstellingen en van de samenwerking nog wel het nodige gebeuren.
Doelstellingen verhalenwerf
In het projectplan werden de vijf belangrijkste doelstellingen rond de ontsluiting van de collectie in kaart gebracht:
# | Doelstelling | Status |
A | De museumcollectie op een duurzame en creatieve manier beheren, duiden, waarderen en presenteren in de bibliotheek. | Zowel in bieb als in depot is sprake van goed beheer. Duiding lukt niet meer zo goed zeker als je vrijwilligers de hele dag in de bieb laten staan. In de praktijk zijn er niet veel vragen. Wel zie ik het enthousiasme bij tentoonstellingen. Daarnaast zijn er natuurlijk andere methode om zaken te duiden. Filmpjes en specifieke sessies zoals op scholen of bejaardenhuizen. |
B | Het materiele erfgoed koppelen aan het immateriële erfgoed op een manier waarbij ‘het verhaal’ centraal staat.
|
Herhaaldelijk goed gelukt. Goede aandacht in de media. Veel bezoekers. Goede inzet erfgoededucatie en belangrijke rol richting ouderen(zorg). |
C | Het Hoogeveens materiele en immateriële erfgoed ontsluiten en presenteren op een manier die bezoekers, inwoners en vrijwilligers – zowel ouderen als jongeren – actief betrekt en daarmee bijdraagt aan het versterken van de Hoogeveense sociale cohesie en identiteit. | Voor corona goed gelukt zie ook B. |
D | Het beheer rondom het Hoogeveense erfgoed laten bijdragen aan persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling – op gebied van sociale, digitale en taalvaardigheden – zowel voor vrijwilligers, medewerkers, als bewoners. | Goed gestart, goede effecten, aandachtspunt voor de toekomst. Wel de kracht van samenwerking bieb en museum! |
E | De kwaliteit van een dergelijk project waarborgen en samenwerkingsverbanden met lokale en regionale partijen versterken | Volgens mij een aandachts- of groeipunt. |
Dat is mooi in lijn met eerder 5 punten. En we kunnen bij alle 5 goede resultaten benoemen. Zeker voor de coronacrisis.
Beoogde resultaten van de verhalenwerf:
# | Titel | Omschrijving | Status |
1 | Vaste tentoonstelling | Een vaste tentoonstelling met de collectiestukken van het voormalig Museum de 5000 Morgen, waarbij ruimte is voor toevoegingen vanuit tijdelijke tentoonstellingen. Op deze manier zal de museale collectie gewaarborgd en gewaardeerd zijn en de Hoogeveense geschiedenis en identiteit een vaste plek krijgen | Gelukt, wel in heel andere vorm als in Venendal. De lat zou wellicht hoger gelegd moeten worden. |
2 | Werkblad met multimedia
|
Een variatie aan hardware en software, het gereedschap voor de vrijwilligers om te verzamelen, bewerken, onderzoeken en de verhalen te kunnen presenteren. Dit zijn inputmodules: middelen om data in te voeren in de database. Het gaat hierbij om foto’s, films, teksten, geografische informatie etc. | Volgens mij doet de HKH hier veel meer aan dan verhalenwerf. Bundeling van krachten…? Tussen HKH en Verhalenwerf zijn wel goede afspraken gemaakt en samenwerking groeit nog steeds. |
3 | Website met database
|
De website van De Verhalenwerf bevat een zoekbare database vol met nieuwe input: de verhalen die aangeleverd en geduid zijn door de Hoogeveners. Deze bestaan uit beeld, tekst, audio, video en fysieke creatieve uitingen (o.a. gefotografeerd of gefilmd om digitaal in de database te bewaren). De website is daarmee een ontsluiting van alle input. | Grote stap vooruit. Site is actueel en erg aantrekkelijk. |
4 | Tijdelijke thematentoonstellingen | Realisatie van minimaal twee keer per jaar een tijdelijke thematentoonstelling in de bibliotheek in samenwerking met diverse doelgroepen uit wijken en dorpen. Elk project werkt toe naar een eindresultaat: de feestelijke bijzetting van een aantal gekozen onderdelen van de tijdelijke tentoonstelling in de vaste presentatie. Eind 2018 zijn er in totaal 4 thematentoonstellingen gerealiseerd. | Grote successen. Natuurlijk Grootscheeps met 1700 bezoekers op 1 dag. Mooie aftrap, maar later ook veel aandacht voor onderwerpen. Laatste was Lucas Aardenburg en die daarvoor van de blikfabriek. dat was een mooie combinatie met werk van J. Bisschop in zijn boek, de HKH en verhalenwerf. |
5 | Erfgoed-, cultuur en educatie-activiteiten | Een reeks van tenminste vijf kleine en grote activiteiten per tijdelijke tentoonstelling voor bewoners van Hoogeveen en bezoekers aan de bibliotheek, geleid door een werkploeg van vrijwilligers die de woonwijken ingaan. Deze activiteiten zijn gericht op co-creatie, digitaal leren, maatschappelijk werk en educatief erfgoed onderwijs. Hierbij wordt samengewerkt met lokale en regionale partijen. Eind 2018 hebben er in totaal 20 activiteiten plaatsgevonden ten behoeve van de 5 verschillende thematentoonstellingen | Liever minder en goed dan meer en matig zou een reactie kunnen zijn. Met onderwijs en zorginstellingen moeten de samenwerking na corona opgestart worden. Vrijwilligers doen daarin veel en belangrijk werk. |
6 | Handboek en kennisdeling
|
Binnen de projecten is er aandacht voor het vastleggen van werkwijze en opbrengsten in het handboek. De ontwikkelde kennis wordt gedeeld met bibliotheken, lokale musea en gemeenten die zich herkennen in het vraagstuk. Na afloop van het project worden de resultaten ook gebundeld in een publicatie. Deze publicatie is bestemd voor de betrokkenen bij de verhalenprojecten, maar ook voor bovengenoemde groepen (bibliotheken, lokale musea en gemeenten). Naast resultaten uit de monitoring, evaluatie, bevat het interviews met projectgroepen, de betrokkenen vanuit de bibliotheek Hoogeveen en museum de 5000 Morgen en de gemeente Hoogeveen. Ook worden er succesfactoren benoemd die alle betrokkenen hebben ervaren in de samenwerking die tot stand is gekomen bij het project Verhalenwerf. Kortom, samen met het handboek, een uitgave voor de projectgroepen, maar ook een naslagwerk ter inspiratie en informatie voor organisaties die voor een zelfde vraagstuk staan als de bibliotheek Hoogeveen, Museum de 5000 Morgen en de gemeente. | Gelukt |
7 | Leertraject vrijwilligers en medewerkers | Een reeks van 8 scholingsbijeenkomsten waarin vrijwilligers en medewerkers van de bibliotheek, museum en externen leren over projectmatig werk (4 bijeenkomsten) en over digitaal werken met multimedia in combinatie met erfgoed (4 bijeenkomsten). In dit leertraject wordt ook ingegaan op de relatie tussen maatschappelijk en cultureel werk, erfgoed en museumdesign. Alle bijeenkomsten zullen worden verzorgd door de bibliotheek die experts en professionals uit de regionale en nationale erfgoed- en museumsector uitnodigen.
|
Is veel aandacht voor geweest. Na bezuinigingen 2020 is dit wel onder druk komen te staan. |
8 | Collectieplan en ontsluiting
|
Voor het bewaren en verzamelen van nieuwe objecten wordt er in de tweede helft van 2016 een eerste aanzet tot een collectieplan opgesteld door medewerkers en vrijwilligers met ondersteuning van provinciale deskundigen. Hiervoor krijgen we financiering van de gemeente en vragen we op basis van de conclusie en aanbevelingen extra ondersteuning van de provincie Drenthe. Het collectieplan geeft inzicht in de samenstelling en betekenis van de collectie, de registratie, de veiligheidszorg, het onderzoek, de presentatie en het gebruik. De dynamische collectie wordt professioneel beheerd en is toegankelijk en aantrekkelijk voor jong en oud, voor inwoner en toerist | Tentoonstellingen worden ’bijgezet’. Daarmee veranderd de vaste tentoonstelling. Dat werkt goed. Maar de toerist trekken is volgens mij toch een andere cup of tea. Ook het ‘benutten’ van het depot is een aandachtspunt. |
We kunnen dus concluderen dat de doelen die destijds gesteld werden voor de Verhalenwerf en dus het etaleren van het Hoogeveense erfgoed, grotendeels bereikt zijn. Corona en de krimpende eigen middelen van de Bibliotheek hebben echter een behoorlijke impact gehad. Wel belangrijk om te weten is, dat de Bibliotheek ca. €250.000 uit eigen middelen, deels via de Provincie Drenthe geworven, geïnvesteerd heeft in het Verhaal, de inrichting van de Verhalenwerf en de waardering van de collectie. Naast de jaarlijkse ‘eigen bijdrage’ naast de doelsubsidie voor de exploitatie van de Verhalenwerf van € 42.600. Inmiddels lang niet toereikend om de gezamenlijke ambities te blijven realiseren, sowieso omdat de doelsubsidie hetzelfde blijft, maar de (loon)kosten alleen maar stijgen…dus financiën blijft wel het zorgenkindje. Om met de aankomend historicus J.A.A. Kreuze, na maanden in Rome en Florence gewoond te hebben, te spreken ‘Nederlandse overheid moet een voorbeeld nemen aan de Italiaanse’. Die zien belang van hun heritage wel in en steken daar ook terecht veel geld in…..
Mijn gevoel
Dan tenslotte, na alle analyses en interviews: mijn gevoel. Mijn gevoel zegt, we zijn er in Hoogeveen nog niet klaar mee. Het huize Venendal is als object nog zichtbaar en in overleg ook best toegankelijk, maar een museum is er niet. We hebben een modernere opzet gekozen en daar zien we ook vele vruchten van. Daarmee leeft de historie dankzij vele vrijwilligers en dankzij de Verhalenwerf dus de bieb volop.
Bij de besluitvorming 2014 had ik overigens nog wel enkele andere verwachtingen ten aanzien van de museale functie aan de Willemskade. Mogelijk ook beïnvloed doordat ik vaak in het Drents Museum mag komen om hun exposities te bekijken. Ik zet dat, ook omdat we er in de toekomst iets aan hebben, op een rij. Wat had ik verwacht rondom het biblio-seum?
- Een meer afgeschermde ruimte, waardoor men zich duidelijk bewust is van het feit dat men in een museum loopt. Ik snap dat dit strijd met toegankelijkheid en openheid, maar nu is het meer een tentoonstelling in een leeszaal dan een museum met uitstraling.
- Een eigen ingang. Bijvoorbeeld aan de kant van het Prins Mauritsplein. Daarmee zouden de bezoektijden losgekoppeld kunnen worden van de bibliotheek.
- De loop- en zichtlijnen van tentoonstellingen naar de vaste collectie roepen bij mij nogal wat vragen op. Is dat wel optimaal?
- Aan de gevel had ik (lichtbak) meer uitstraling van museum ‘de Verhalenwerf’ verwacht. Dat ook gecombineerd met eigen museum-zijde van het pand.
- Veel meer integratie met zeer actieve andere historische en recreatieve clubs uit Hoogeveen. ANWB-winkel, Punt H, de stadwandelingen, zelfs de Duikelaar en zeker de Historische Kring met ‘Het kringhuis’.
Om met Youp van ’t Hek te spreken, met de kennis van nu….hadden we het dan anders gedaan? Zeker niet. Historie moet leven en dat kan door bundeling van krachten nog verder komen. Hoogeveen is zeker niet klaar met dit dossier. Huize Venendal is niet meer aan de orde, maar de huisvestiging komt de komende jaren driedubbel terug op de agenda van de raad van Hoogeveen….! Immers het huurcontract van Punt H is al in 2022 opgezegd. Het huurcontract van de bibliotheek loopt over niet al te lange tijd af..gelukkig is het nog GEEN 2028 dus hebben we tijd om de mouwen op te stropen. De Drentse Praam zoekt nadrukkelijk naar een goede locatie en ook ‘Het kringhuis’ van de Historische kring van Hoogeveen staat op punt van een andere bestemming krijgen….kortom er is alle aanleiding om de koppen eens goed bij elkaar te steken. Want de verhalenwerf doet goede zaken, maar we moeten wel door….! Biblioseum-verhalenwerf-praam-doe-museum wordt wel een hele mond vol….maar er ligt een uitdaging en zou leuk zijn om daar voor 2026 (einde van deze raadsperiode) knopen over te hebben doorgehakt.
Dankwoord
Naast alle vrijwilligers en de betrokkenen van de bibliotheek zijn er twee personen die veel inzet hebben gepleegd om de Verhalenwerf te ontwikkelen: Jannie ten Hove van de bibliotheek en wijlen Jaap van Oostrum. Jaap was vanuit gemeente de stuwende kracht. Als raad hebben van hem altijd veel info gekregen. Daarvoor veel dank.
Bronnen
- R. Garcia-van der Walle, directeur-bestuurder Stichting Bibliotheek Hoogeveen
- De heer H. Jonker, vrijwilliger Museum de 5000 Morgen en bestuurslid Historische Kring Hoogeveen.
- Projectplan Verhalenwerf 2017-2018.
[1] Destijds de C5 genoemd. Inmiddels C1. Toen zaten aan tafel. Podium, Tamboer, Bibliotheek, Scala en als vijfde Museum de 5000 Morgen.